Perëndimi duhet të qëndrojë i bashkuar dhe i fortë. Për këtë, ne duhet të mbyllim radhët me nordikët dhe të lëmë mënjanë grindjet e lashta, por të zbrazëta, si ajo midis grekëve dhe turqve. Një objektiv duhet të tejkalojë të gjithë të tjerët: të pengojë Putinin nga përshkallëzimi dhe zgjerimi i luftës së tij. Siç duhet t’i kujtojnë turqit presidentit të tyre, kjo është po aq në interesin e Turqisë sa edhe të NATO-s
Nga Andreas KLUTH
Pjesë e të qenit, apo të bërjes aleatë është të pajtoheni se cilët janë dhe cilët nuk janë armiqtë tuaj të përbashkët. Përndryshe, nuk do të kishte nevojë për aleancë në radhë të parë. Por kjo është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet, veçanërisht kur të paktën një aleat është në një udhëtim ego të denjë për një sulltan osman. Në aleancën e NATO-s, ai do të ishte sërish presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan. Ai është vetëm për veten e tij dhe si rezultat i bën gjërat pa nevojë. Për tu dukur i fortë në shtëpi përpara zgjedhjeve të qershorit të ardhshëm, ai vazhdon të ngatërrohet me mendjet e miqve dhe armiqve, duke mos u kujdesur aspak nëse shakatë e tij minojnë kohezionin perëndimor dhe sigurinë evropiane në përgjithësi. Pothuajse të gjitha 30 vendet anëtare të NATO-s pajtohen se Rusia nën Presidentin Vladimir Putin është kundërshtari kryesor i aleancës. Fjala “pothuajse” është e nevojshme vetëm sepse një anëtar, Hungaria nën kryeministrin Viktor Orban, refuzon të rreshtohet pa mëdyshje me Perëndimin dhe Ukrainën kundër Moskës. Edhe Erdogani po i mban të hapura opsionet e tij, shpesh duke luajtur armiqësi me Putinin. Ndonjëherë kjo prodhon rezultate të mira, si kur të dy arritën një marrëveshje për të lejuar Ukrainën të eksportojë grurë. Herë të tjera, thjesht ngre vetullat.
Erdogan po sillet edhe më në mënyrë të papërgjegjshme kur bëhet fjalë për Suedinë dhe Finlandën, dy vende jo anëtare të NATO-s që duan t’i bashkohen aleancës. Anëtarësimi i tyre do të ishte i mirë për të gjithë të përfshirët. Vendet nordike do të ishin më të sigurta sipas Nenit 5 të NATO-s, ai që thotë se një sulm ndaj njërit është një sulm ndaj të gjithëve. Dhe NATO do të ishte më e fortë për aftësinë ushtarake dhe gjeografinë strategjike të nordikëve.
Por Turqia dhe Hungaria po zvarriten në ratifikimin e dy pranimeve. Erdogani është problemi kryesor. Në fakt, ai po shantazhon suedezët që të përvetësojnë pikëpamjen e tij për politikën në Lindjen e Mesme. Për Erdoganin, të gjitha organizatat kurde, qofshin ato me bazë në Turqi, Siri apo gjetkë, janë terroristë që duhet të ndalohen dhe të luftohen. Dhe ai dëshiron që vendet e tjera, veçanërisht Suedia, të ndjekin të njëjtën linjë. Erdogan nuk është plotësisht i gabuar për terrorizmin, apo për kurdët. Të dielën në Stamboll, një bombë vrau të paktën 6 persona dhe plagosi dhjetëra, një grua është arrestuar, megjithëse është e paqartë nëse ajo ka ndonjë lidhje me organizatat kurde, siç pretendon ministri i brendshëm i Turqisë. SHBA dhe Bashkimi Evropian gjithashtu kanë nxjerrë jashtë ligjit PKK-në, një grup kurd në Turqi. Por ata nuk e kanë futur në listën e zezë YPG-në, një milici kurde në Siri që ka lidhje të paqarta me PKK-në dhe ka qenë një aleat në luftimin e Shtetit Islamik. Në mënyrë të ngjashme, Suedia, e cila ka një diasporë të madhe kurde dhe disa deputetë me origjinë kurde, gjithashtu ka marrë një qasje të nuancuar deri më tani. Erdogan dëshiron t’i japë fund kësaj.
Suedezët tani duken të gatshëm për të përmbushur sa më mirë kërkesat e Erdoganit. Dhe ata kanë të drejtë ta bëjnë këtë. Për Suedinë, anëtarësimi në NATO dhe siguria kundër Rusisë janë shumë më të rëndësishme sesa politika ndaj kurdëve. Aty ku Erdogan është krejtësisht jashtë linjës është Deti Egje. Tensioni më i keq i brendshëm i NATO-s ka qenë prej dekadash armiqësia midis dy aleatëve nominalë, Turqisë dhe Greqisë, të cilët realisht e konsiderojnë njëri-tjetrin armiq. Që kur dolën nga shpërbërja e Perandorisë Osmane, të dy shtetet janë grindur, kamë të tërhequra mbi ishujt në Mesdhe, të drejtat për të eksploruar shtretërit e detit për gaz natyror dhe më shumë.
Së fundmi, përleshja e tyre është bërë sërish më shumë se verbale. Grekët ankohen se turqit po shkelin vazhdimisht ujërat territoriale dhe hapësirën ajrore greke. Turqit akuzojnë grekët për ngacmimin e avionëve turq gjatë një misioni të përbashkët të NATO-s, madje edhe për bllokimin e një sistemi anti-ajror në F-16 turq pranë Kretës. Me aleatë si këta, kujt i duhen armiqtë? “Ishujt që ju keni pushtuar nuk na lidhin,” u tall Erdogan një ditë më parë me grekët. “Ne do të bëjmë atë që është e nevojshme kur të vijë koha. Siç themi, mund të vijmë papritur një natë.” E lexuat mirë: Erdogan në fakt po kërcënon me luftë kundër një vendi tjetër të NATO-s. Të gjitha aleancat, si shumica e familjeve, kanë tensionet e tyre. Dhe Erdogan ka luajtur tashmë rolin e ‘bête noire’ prej vitesh, për hidhërimin e veçantë të aleatëve të tjerë, ai madje bleu një sistem të mbrojtjes ajrore nga Putini që mund të komprometonte teknologjinë brenda avionëve luftarakë të prodhuar nga Amerika. Por ndryshe nga Hungaria, të themi, Turqia është gjithashtu strategjikisht e domosdoshme. Ajo ka ushtrinë e dytë më të madhe të NATO-s, pas SHBA-së. Dhe falë gjeografisë së saj, ajo mund të projektojë fuqi në Detet e Zi, Egje dhe Mesdhe, si dhe në Evropën Juglindore, Afrikën Veriore, Kaukaz dhe Lindjen e Mesme. Përpjekja për të kuptuar se çfarë dëshiron vërtet Erdogani është kthyer në një obsesion në kryeqytetet e NATO-s i dyti pas analizimit të mendjes së Putinit. A është Erdogan vetëm turbullues në prag të zgjedhjeve? A është ai i interesuar për marrëveshje ushtarake të dashur me SHBA-në? A dëshiron ai në të vërtetë të rindërtojë Turqinë në imazhin e osmanëve, në vend që Putini fantazon për rivendosjen e perandorisë së carëve? Mbi të gjitha, a do të ishte Erdogan një aleat i besueshëm në rast lufte?
Kohët që po jetojmë janë shumë serioze për këto lloj shpërqendrimesh. Perëndimi duhet të qëndrojë i bashkuar dhe i fortë. Për këtë, ne duhet të mbyllim radhët me nordikët dhe të lëmë mënjanë grindjet e lashta, por të zbrazëta, si ajo midis grekëve dhe turqve. Një objektiv duhet të tejkalojë të gjithë të tjerët: të pengojë Putinin nga përshkallëzimi dhe zgjerimi i luftës së tij. Siç duhet t’i kujtojnë turqit presidentit të tyre, kjo është po aq në interesin e Turqisë sa edhe të NATO-s. (Bloomberg)