Droga, seksi, krimi dhe një prishje totale e sistemit të vlerave sundojnë. Vetëm Allahu ka mbetur! Por ai mbeti vetëm për ata që besojnë vërtet në të! Dhe që nuk e tradhtojnë. Dhe, ata janë realisht dhe për fat të keq, shumë pak! Gjithçka tjetër është vetëm një film!
Nga Agim JONUZ
Në kolumnat e mia, nuk dua të intelektualizoj gjërat elementare dhe të shes mend, aq sa të më pëlqejë pasqyra ime. Kjo është për ata që janë intelektualë “me profesion” (nuk e thash me kompleks) dhe ata që kur shikojnë para pasqyrës i bëjnë vetes komplimente “sa i zgjuar që je bree”. Sidomos nga pala shqiptare nga të gjithë ekspertët e fortë që kuptojnë si turshitë ashtu edhe fizikën bërthamore në të njëjtën kohë. Nuk po i komentoj maqedonasit, sepse aq mungon sa që t’i vijë erë e keqe të gjithë dhomës. Interesante, të gjithë ne që merremi me jetën publike dhe komentojmë diçka, jemi përballur me një milion paradokse. Një nga paradokset më të mëdha është fakti se të gjithë jemi të vetëdijshëm se jetojmë në një përditshmëri që nuk kërkon koment, por veprim. Çfarë veprimi? Epo, ky është një paradoks edhe më i madh. Të gjithë e dimë që për ne është vetëm një dorë e hekurt dhe futja e disiplinës në nivel brutal, por ne heshtim. Na pëlqen në këtë mënyrë. Cirku po vazhdon, ne jemi cirkistë që gëzohemi që dikush në rrugë na njeh dhe bërtet “bravos be, je shumë inteligjent”. Inteligjentët kanë ikur nga kjo gropë shumë kohë më parë, miku im. Ne jemi vetëm mut që noton në të.
Çfarë është ajo që ka mbetur e pa analizuar, e futur në kolumnë apo e tallur? Të gjitha rezilëllëqet e mundshme që mund të kishin dalë kanë dalë dhe askujt nuk po i ha. Të gjitha aferat, padrejtësitë, krimet dhe mashtrimet e mundshme janë zbuluar dhe ende askujt nuk po i intereson për asgjë. Ndonjëherë kam përshtypjen se në këtë shtet mund të bësh thjesht çfarë të duash dhe të kalosh pa u dënuar. Nuk ka kush të të ndëshkojë. Shteti ndëshkon veten duke qenë ndër të fundit në të gjitha listat. Mund ta imagjinoni, në disa lista sipas disa statistikave ne jemi prapa Ruandës Burundit. Kjo nuk është shaka, këto janë fakte. Dhe faktet thonë diçka tjetër. Mënyra se si janë gjërat në shoqëri duket më shumë si ind kanceroz sesa një sëmundje që mund të kurohet. Është bërë shumë dëm për të ndryshuar gjërat brenda natës. Është interesante që njerëzit filluan ta pranojnë realitetin si diçka normale. Populli filloi të mos protestojë. Ai filloi të mësohej me këtë cirk dhe të ndjehej si një klloun në cirkun e tij. Ai është më i sigurti atje. Jemi bërë vend zombish. Njerëzit ecin nëpër rrugë, shikojnë tokën dhe flasin me vete. Mos i shikoni ata me xhipa të shtrenjtë dhe me zinxhirë të trashë floriri në qafë. Kjo është koha e tyre. Ndonjëherë pyes veten, nëse ndonjëherë dikush do të donte vërtet të vendoste rend, sa burgje do kishim nevojë që të ndërtonim. Edhe këto janë plot, por na duhet të paktën edhe pesë burgje.
Acarohem kur dikush thotë se po humbasim fëmijët tanë, po largohen nga vendi. Alo, po humbasim edhe ata që janë brenda, që mbetën. Të gjithë janë neurotikë, të pashpresë, me idhuj kriminogjenë. Kemi krijuar mes të rinjve një psikozë lufte në mes të paqes. Ata u bënë agresivë, të droguar, të dehur, të humbur. Mbretëron pseudokultura, prostitucioni, droga, bixhozi, agresioni. Një komb i palumtur nuk mund të ketë një rini të lumtur. Kjo është arsyeja pse një numër i madh kërkojnë ngushëllim dhe fshehje në fe. Kemi gjithnjë e më shumë të rinj fetarë, të cilët në vend që të përpiqen të arrijnë në hënë, ëndërrojnë të shkojnë një ditë në haxhillëk. Çdo i dyti, kërkoj falje për fjalët, nuk ka qime në “alet”, e rëndësishme është që ka mjekër! Sidomos vitet e fundit, shkollimi edhe ashtu i dobët ka filluar të jetë vetëm “pro forma”, sepse mësimi nëpërmjet internetit i ka larguar fëmijët nga realiteti se rinia e tyre duhet të festojë në oborret e shkollave. Ne kemi vrarë rininë tek fëmijët. Ne krijuam “pleqtë e rinj”. Injoranca mbretëron, por jo sepse është në modë, por si pasojë e prindërve të keqarsimuar. Struktura demografike ka ndryshuar shumë. Shkupi është bërë qytet i selakëve, çobanëve dhe personazheve kriminale nga rrethina që sundojnë dhe vendosin rregulla të sjelljes. Nuk po flasim për fshatarë. Po flasim për selakë! Është një kategori më vete. Është ajo kategori e cila përcaktohet sipas të dhënave se sa ka dalë fshati nga individi dhe jo individi nga fshati. Askush nuk ka asnjë emocion ndaj mjedisit të ri. Të gjithë janë ende në livadh, dhe livadhi thotë se mund të bësh çfarë të duash. Në fund të fundit, edhe ata që kanë ardhur nga qytetet më të vogla në Shkup, në dëshirën e tyre për t’u vendosur, nuk zgjedhin një mënyrë për të promovuar veten në disa emra që kanë kuptim. Situata është rrëmujë. Nuk ka më shkupjanë në publik. Ata janë bërë një mall i pakët. Ato janë një rrezik. Përveç tyre, po funksionojnë komplekse që janë të dhimbshme. Jo sepse janë shkupjanë. Por sepse për të qenë shkupjan duhet të rritesh me të paktën tre thasë pluhur nga asfalti i Shkupit.
Në disa kolumna kam përmendur një shaka që thotë se është më mirë të jesh në depresion sesa në një gropë septike. Po, qesharake. Por imagjinoni të jeni edhe në depresion edhe të bini në një gropë septike. Sado bajate të jetë ky truk, është gjithmonë qesharake. Për dy vitet e fundit, kriza e koronës ka mbyllur të gjithë elementët shoqërorë të funksionimit normal në një situatë tashmë jonormale shtetërore dhe politike. Të gjitha pengesat dhe kufizimet e mundshme në një vend, të gjitha së bashku me papunësinë, krizën ekonomike, dëshpërimin dhe depresionin. Shumë martesa janë prishur, shumë njerëz kanë vdekur para kohe dhe mbi të gjitha, nuk ka asnjë miligram shpresë se gjërat do të shkojnë më mirë. Askush nuk është i lumtur. Dhe as ata që kanë para. Ata blejnë lumturinë e rreme me para, duke i trajtuar komplekset e tyre me një thënie perfide, “ja, ia kam dalë në jetë”. Majmunë të kompleksuar. Ata që janë të suksesshëm dhe të lumtur heshtin. Të frikësuar, ku po shkon e gjithë kjo? Paraja nuk është lumturi, paraja është vetëm një mjet për të plotësuar nevojat e jetës. Dhe si të kënaqësh shpirtin!? Epo, kjo është një pyetje prej një milion dollarësh për ne. Ne jetojmë në një hale të maskuar mirë. Po! Hale! Dhe edhe në hale ka rregulla sjelljeje. Mbyllni derën, kini kujdes që të mos rrëshqisni në dërrasa, pastaj uluni, pastaj hidhni ujë! Për të lënë të pastër pas. Jo! Edhe në atë hale ne sillemi si “halexhinjë” dhe jo si njerëz. Edhe mentalisht edhe fizikisht, edhe si shoqëri. Kur flasim tashmë për halen, për të mos folur për higjienën shoqërore dhe sociale, këtu nuk jemi vetëm halexhinjë. Këtu jemi llumrat që notojnë në hale. Dhe çfarë është më e keqja, ne kënaqemi duke notuar në mut. Këtu jemi si në shtëpi. Nejse. Populli është çoroditur. Nëse e shikojmë nga një këndvështrim tradicionalist, gjithçka ka një rregull. Për shtëpinë, për familjen, për rrugën, për shtetin! Është një formulë në të cilën nëse diçka çrregullohet në një element, si në një qese kur vendos qershi, një nëse ka krimba, nëse është e kalbur, të gjitha prishen. Imazhi i shoqërisë në të cilën jetojmë është kthyer në një pasqyrë të shtrembëruar të kohës në të cilën, sipas të gjitha rregullave, duhet të jetojmë më mirë se dje dhe më keq se nesër. Le të analizojmë formulën që është zinxhiri i të gjithë mjedisit jetësor.
Kur flasim për “shtëpinë”, flasim për një kohë në të cilën ka një numër rekord divorcesh dhe martesash të prishura. Gjithçka fillon nga këtu. Arsimi fillor po përjeton një debkël. Fëmijët, përveçse rriten nga “Google” në vend të prindërve, në shtëpi janë dëshmitarë të prindërve të pakënaqur dhe të palumtur, të cilët luftojnë ekzistencialisht dhe shoqërisht në përgjithësi. Ata shohin vetëm një zgjidhje. Kjo është – si të bëjnë para. Nuk thashë fitojnë para, sepse paratë bëhen në shoqëri të shëndetshme me punë dhe angazhim. Pyetja është se si të “bëjnë” para. Pra, ata janë përballur me një sociopati të rëndë që thotë se paratë janë në pjesën më të madhe (99%) me elementë kriminogjenë. Dhe kështu, kur rinia hyn në filmin se gjithçka është për paratë, idhujt e tyre i gjen te kriminelët, leshtarët, pseudozotërinj dhe në gjithçka që sipas sistemit të “filmit kalimtar në një shoqëri demokratike” mban si sociopatia bishtat e vet. Prindërit e frustruar nuk kanë asnjë argument për marrëzitë e tyre, çdo i dyti e gjen ngushëllimin tek varësitë, martesa bëhet një “shoqëri pro forma” në të cilën secili lihet në duart e veta! Është e rëndësishme të keni në tryezë “të paktën fasule për të ardhur në shtëpi, të hash dhe të ikësh”! Rruga bëhet një xhungël në të cilën imponohen filozofi të thjeshta suksesi. Një nga filozofitë më tragjike është ajo me të cilën drejtohen shumica e kafshëve në rrugë. Është e thjeshtë dhe ai thotë: “Nëse nuk jam më i zgjuar, jam më i pasur, nëse nuk jam më i pasur, jam më i fortë”! Dhe nëse nuk jam asnjë nga të mësipërmet, jam aq i çmendur sa të të bëj të më kujtosh për gjithë jetën. Ajo pjesë e njerëzve që nuk janë militantë dhe që janë të tërhequr, paqësorë e aq esnafë, fatkeqësisht heshtin, i kthejnë “tespihët” dhe i luten Allahut. Ai mbeti instanca e fundit nga e cila pritet ndihma, mëshira dhe shpresa. Dhe mbi të gjitha paqe shpirtërore.
Dhe kështu, duke analizuar formulën “shtëpi, familje, rrugë, shtet”, vijmë deri te rruga. Në të njëjtën rrugë ku njerëzit shikojnë për tokë ndërsa ecin, hundët e tyre janë të përkulura drejt këpucëve. Vetëm ata me xhipa dhe makina të shtrenjta që vlejnë sa problemi i gjithë jetës së një familjeje mesatare që jeton me rrogë, e mbajnë kokën lart. Nëse jeton! Çfarë prisni në rrugë në një shtet mafioz!? Ligji i më të fuqishmit, më të pasurit dhe atij më me ndikim. Shtëpitë dhe familjet e shkatërruara nuk kanë një person të shëndoshë për të nxjerrë në rrugë. Nëse një person i gjymtë del nga shtëpia, rruga është e shtrembër aq sa është e drejtë. Një përrallë popullore thotë se nëse del si duhet nga shtëpia, asgjë nuk mund të të rrëzojë në rrugë, por nëse del nga shtëpia “i rrëzuar”, askush nuk mund të të ngrejë në rrugë. Rrugët e Shkupit pësuan disa ndryshime njëherësh. Migrimi fshat-qytet solli brenda natës shumë barinj me shumë para, por me ta solli edhe fshatin. Ai solli dhunë, brutalitet. Shkatërroi sistemin e vërtetë të vlerave urbane. Shkatërroi termin “Zotëri njeri”. “Texas”-i sundon rrugëve, veçanërisht pasi një pjesë e madhe e popullsisë është gjysmë urbane, e mbushur me krime, me vetëm një qëllim në mendje, që është të vendoset në qytet. Me çdo kusht. Kultura është në një nivel Bangladeshi, me elemente aromatike të parfumeve të shtrenjta, zinxhirë ari dhe biceps të fryrë. Tregtarët e drogës besonin se vetëm fëmijët e njerëzve të tjerë mund të helmoheshin. Derisa fëmijët e tyre filluan të helmoheshin. Ky është një bumerang. Fëmijët e vegjël nuhatës nuk kanë kriter për asgjë. Shkatërrim në maksimum. Droga, seksi, krimi dhe një prishje totale e sistemit të vlerave sundojnë. Vetëm Allahu ka mbetur! Por ai mbeti vetëm për ata që besojnë vërtet në të! Dhe që nuk e tradhtojnë. Dhe, ata janë realisht dhe për fat të keq, shumë pak! Gjithçka tjetër është vetëm një film!
OOO XHEMAT! Shko në tre p… të nënës! Ajo që unë po heq duar nga ju nuk është tragjike. Madje kush jam unë! Shih Allahu/Zoti mos të heqë duar nga ti! E..! Tek atëherë “Të ka q… gomari në b…”! SIKTER NË SHTPËPI TË Q… XHAXHAI IM!
P.S. Respekt absolut për besimtarët e vërtetë dhe të moshuarit
(Autori është kolumnist i gazetës KOHA)