Kujdesi human e profesional i shtetit ndaj personave me aftësi të posaçme është nën nivelin e pritjeve, kurse prindërit kërkojnë ndryshimin e qasjes së shoqërisë ndaj këtyre personave
Delvina KËRLUKU
Shkup, 31 maj – Një shoqëri nuk mund të jetë e kompletuar në pikëpamje humane nëse brenda saj nuk përfshin edhe persona me nevoja të posaçme. Por a do të mund të arrihej kjo nëse shteti nuk siguron kushte të nevojshme që do të ishin të domosdoshme për një funksionim normal të këtyre personave?
Një pyetje e tillë vjen edhe prej Bujar Hoxhës, prind i fëmijës më autizëm, i cili ka vërejtje të shumta në adresë të institucioneve shtetërore sa i përket kujdesit profesional e human ndaj personave me nevoja të veçanta.
“E para është fusha e shëndetësisë, e cila u përket më shumë këtyre personave ( e kam djalin me autizëm) dhe nuk kemi analiza adekuate në fushën e pediatrisë neurologjike, domethënë nuk kemi mjek adekuat, subspecialist të fushës së neurologjisë, që të merren vetëm me sindromin autik. Por, çfarë ndodh, të gjitha sindromet simotra qoftë Doën sindromi, qoftë paraliza cerebrale trajtohen njëkohësisht, që thënë kushtimisht të gjithë këta pacientë futen në një ‘kosh’, gjë që nuk është në rregull sepse këto dy diagnoza ndryshojnë njëra prej tjetrës. Nëse njëra ka parametra gjenetikë, tjetra mund të ketë parametra psikologjikë. Aspekti i dytë janë institucionet e arsimit, në të gjithë botën, pra dihet që prej moshës parashkollore, deri në përfundim të universitetit, këtyre personave u garantohet shkollim paralel me të ashtuquajturit e tjerë “persona normal”, sepse është shumë diskutabile, pra biokimia mes normalitetit dhe abnormalitetit, (ku mund të diskutohet si në aspektin esencial ashtu edhe filozofik). Për mua këta persona nuk janë abnormal, siç paragjykohen. Si shembull, tek autizmi, fusha e inteligjencës te ata është më e prekur edhe pse në dukje mund të dallohen se kanë kapacitetin e ulët, dhe është e jofaleminderuese që të matet te ne inteligjenca e tyre. Mirëpo, duhet të bëhet diçka tjetër nga ana e specialistëve, të vërtetohet me metodat e kompensimit, të plotësohet ajo që i mungon me anë të inteligjencës. Kjo gjë nuk bëhet, vetëm se në funksion të pak institucioneve private, për të cilët prindërit paguajnë shumë të lartë, bie fjala, unë në muaj jap 1000 euro, për trajtimin “psiko – behaviorist” (sjelljet mendore) të djalit tim, i cili akoma është joverbal dhe është 9 vjeç, por nuk mund të gjej doktor adekuat që të kujdeset për analizat e gjakut, analizat gjenetike, incizimin e trurit, që në botën perëndimore bëhen në çdo të tretin muaj, kurse këtu nuk praktikohen”, thotë prindi Hoxha për gazetën Koha.
Nëpër shkolla duhet të ketë specialistë të defektologjisë, psikologjisë dhe logopedisë, thotë Bujar Hoxha, në mënyrë që të trajtohen fëmijët me nevoja të posaçme, sepse, përndryshe këta persona pengojnë mësimin edukativo-arsimor dhe duhet të përjashtohen nga shkolla, gjë që paraqet diskriminim.
Hoxha shton se duhet të angazhohen pedagogë apo ekspertë të përgatitur që do të punonin me plan-program të veçantë për aftësimin psiko-fizike të këtyre fëmijëve. Bëhet fjalë për procesin e nxënies, mirësjelljes, ndaljen e sjelljeve të tyre repeditive dhe steriotipike që e kanë, sepse këta kanë një zhvillim atipik psikologjik dhe ne i quajmë neorodiziv dhe jo neorotipik siç janë njerëzit normal dhe kjo nuk është hendikep, por është “pasuri”, sepse këta persona dikur mund të aftësohen, ku edhe kemi shumë shembuj në botë me faza të zhvillimit të autizmit, që kanë tjera aftësi perceptive dhe konjuktive, që mund të zbulojnë. Ky prind kërkon inkuadrimin e menjëhershëm të këtyre personave në sistemin arsimor, pa diskriminim dhe dhënien e kushteve së paku të subspecialistëve të fushës së mjekësisë dhe mikrobiologjisë. Fëmija e tij shkon në shkollë të rregullt, me përcjellje vetëm dy orë, por duke i paguar defektologët dhe logopedët.
“Deri tani kemi dërguar në aktivitete te ‘Kalinka’, ku paguajmë 200 euro, në gjuhën maqedonase, por deri tani nuk ka patur efekt, sepse këtyre fëmijëve u duhet mësim në gjuhën amtare, ku tani e zbuluam Çairin, ku e dërgoj në shoqatën ‘Bota e re’, katër herë në javë dhe shoqata “Dua ylberin”, si dhe te një logopede Ajshe Beqiri, por për fat të keq këta persona nuk janë të punësuar zyrtarisht dhe kjo është hendikepi më i madh. Fëmijën tim e kam dërguar në aktivitet sportiv një kohë, për të luajtur basketboll me personat me nevoja të veçanta, por janë mbyllur. Tani e dërgojmë në pishinë, ku e ushton një person i aftësuar për këtë kategori të njerëzve. Pra, shpenzimet e aktiviteteve shkollore, por edhe jashtë shkollore, medikamenteve që përdor fëmija arrijnë shumën e njëmijë eurove, ku duhet ti sigurojë shteti, siç ndodh në vendet e zhvilluara”, tha Hoxha.
Edhe profesorin universitar Arafat Shabani,është i mendimit se personave me nevoja të veçanta shteti nuk iu ofron kushte që ata të integrohen në jetën shoqërore.
“Nuk jemi në dijeni se sa është numri i personave me nevoja të veçanta këtu në Maqedoni, ajo që shihet janë pak, por ndryshe flasin statistikat e BE-së dhe institucioneve të saj. Për rajonin e Ballkanit Perëndimor, statistikat tregojnë se janë shumë, por se ku janë ata, është çështje e dikutueshme për arsye se shumica e atyre personave mbahen të mbyllur, për shkak të një mentaliteti që ndikohet nga shoqëria. Për t’i inkuadruar këta fëmijë në procesin arsimor duhet njëherë të ketë infrastrukturë jo vetëm në institucione, por edhe rrugore. Si profesor në UEJL, kemi pasur disa studentë me nevoja të veçanta, ku sistemi i pranon dhe infrastruktura brenda kampusit është në nivel. Por, deri në hyrje të universitetit ata kanë probleme”, thotë për KOHA, Arafat Shabani, profesor në Fakultetin e Komunikimit dhe gjuhëve për gazetën Koha.
Ai shton se përpos që mësimdhënësit duhet të integrohen në procesin arsimor për përfshirjen e personave me nevoja të veçanta, këtu ka edhe kosto të lartë, për materialet, gjë që shteti nuk ka potencial ta mbulojë.
Edhe pse Konventat ndërkombëtare për të drejtat e personave me nevoja të veçanta mbrojnë këtë kategori të njerëzve, kjo megjithatë nuk has në mirëkuptim të duhur në Maqedoni për arsye se personat me aftësi të veçanta ende paragjykohen dhe ata nuk mund të punësohen në arsim, shëndetësi, administratë etj.
Por, në anën tjetër inkuadrimi i këtyre personave, është një përfitim për shoqërinë dhe këtë mendim e mbështet edhe Mila Carovka, ministre e Punës dhe Politikës Sociale, e cila thotë se deri më tani për personat me nevoja të veçanta nuk është biseduar për aspektin e potencialeve të tyre.
“Për ata është folur vetëm si problem, si një individ që të harxhojë para nga buxheti”, thotë ajo ndërsa apelon që të këta persona të përfshihen në shoqëri, kurse nxënësit dhe personeli arsimor duhet të adaptohet me pamje të fëmijëve më karrocë, por edhe të dimë si të komunikojmë dhe të sillemi me atë fëmijë. Carovska mbështet idenë se nëse njerëzit me ndonjë aftësi të kufizuar izolohen, atëherë humbim si shoqëri, kurse me përfshirjen e tyre shkolla, kopshte e gjetiu fillon të zhvillohet edhe shoqëria. (koha.mk)