Faktet surprizuese dhe dënimet eventualisht do ta detyrojnë Amerikën të përballet me një pyetje të thjeshtë
Nga ‘The Economist’
Ishte një moment i tillë që do të mund të kurorëzonte karrierën e një producenti televiziv. Ndërkohë që presidenti i Shteteve të Bashkuara po shkonte në një tubim fushate, ish-menaxheri i fushatës së tij, Paul Manafort, u shpall fajtor për tetë raste evazioni fiskal dhe për mashtrim banker; dhe ish-avokati i tij, Michael Cohen, u deklarua fajtor për tetë rastet e shmangies së taksave, mashtrim dhe thyerjen e ligjeve financiare të fushatës. Kanalet e lajmeve të televizionit kabllor kishin nevojë për aq shumë ekrane të ndara për të mbuluar atë që po ndodhte sa që ata filluan të montonin kubin e Rubikut. Në mes të furisë, gjithsesi, diçka e rëndësishme ndryshoi këtë javë. Për të parën herë, presidenti Donald Trump përballet me një akuzë formale se ai personalisht theu ligjin për të vazhduar më tej kandidaturën e tij.
Dënimi i z. Manafort nuk e surprizoi askënd që e kishte ndjekur gjyqin e tij apo karrierën e tij të gjatë si një konsulent politik i gatshëm për të bashkëpunuar me diktatorë dhe banditë. Padia për z. Cohen ishte më surprizues, sepse ai nuk ishte thjesht avokati i z. Trump; ai ishte njeriu që zgjidhte çdo problem të tij. Kjo përfshin bërjen e pagesave gjatë fushatës së 2016-s për të blerë heshtjen e dy femrave që mendohej të kishin patur raporte intime me z. Trump. ( Presidenti e mohoi të kishte patur raporte të tilla me ato dy gra dhe tani thotë që u vu në dijeni për pagesat më vonë). Por z. Cohen tha nën betim se paratë ishin paguar “në drejtimin e një kandidati për zyrën federale”. Me fjalë të tjera, ai tha që z. Trump i tha z. Cohen: thyeje ligjin e më pas gënje për ta mbuluar.
As dënimi i z. Trump as padia ndaj z. Cohen nuk janë të lidhura drejtpërdrejt me akuzat për marrëveshje të fshehtë që kanë determinuar fushatën e Trumpit, dhe që po investigohen nga Robert Mueller, i këshillit special. Prapëseprapë, asnjëri rast nuk do të kishte dalë në dritë pa hetimin e tij. Ngjarjet e kësaj jave indikojnë se tani z. Mueller qëndron në tokë të fortë. Do të jetë e vështirë për presidentin për ta shkarkuar, pa lënë gjurmë sikur ai po pengon drejtësinë. Dhe në raste të tilla, dënimet shpien në të tjera dënime teksa ata që shpallen fajtorë kërkojnë mënyra për të shpëtuar vetveten. Pyetja tani është se sa do të jenë të gatshëm dhe sa larg do të shkojnë, z. Manafort dhe z. Cohen kundër ish-shefit të tyre në këmbim të mëshirës së gjykatës. Teksa rrëkeja e ngadaltë e zbulimit të fakteve dhe e dënimeve vazhdon, Amerikanët do të duhet të përballen me një pyetje të thjeshtë: a është Donald Trump mbi ligjin?
Ndiq se ku të çojnë paratë
Zoti Cohen tha zoti Trump e pyeti atë për të bërë pagesat e parave të holla diçka që nuk është legale për qytetarët e zakonshëm, por llogaritet si një dhurim i padeklaruar kur bëhet në emër të një kandidati politik, siç ishte zoti Trump në atë kohë. Edhe çfarë? Pas çdo gjëje Amerika i trajton shkeljet e ligjit të fushatës se financave më shumë si bileta shpejtësie sesa si vjedhje; ato janë shpesh rezultat i mbushjes në një formë të gabuar, ose duke llogaritur gabimisht shpenzimet e fushatës. Ka arsye të mira për këtë qasje tolerante. Kur votuesit zgjedhin dikë që ka vendosur rregullat, kjo krijon një konflikt midis gjykatave edhe elektoratit që është mjaft e vështirë të zgjidhet në mënyrë të pastër.
Zoti Trump nuk qëndron i akuzuar për marrjen e dokumenteve të gabuara, por për të paguar ryshfet për nxjerrjen e një historie të dëmshme. Kjo është një vepër shumë serioze, dhe e mjaftueshme për t’i dhënë fund karrierës së John Edwards, një kandidat presidencial demokrat, kur ai u kap duke bërë diçka të ngjashme në vitin 2008. Nuk ka asnjë mënyrë për të ditur nëse zoti Trump do të kishte fituar po të kishte dalë historia. Megjithatë, mundësia që ai të mos ketë bërë ngritje pyetjesh për legjitimitetin e tij, jo vetëm për mbikëqyrjen e ligjeve financiare të fushatës.
Ç’të themi nga konventa, e cila ka qenë në fuqi që nga koha e Nixonit, që Departamenti i Drejtësisë nuk do të padisë një president në detyrë? Sërish ka arsye të mira për këtë. Ashtu si me shkeljen e ligjin e fushatës financiare, një aktakuzë e tillë do të krijonte një konflikt midis burokracisë dhe mandatit demokratik të presidentit që nuk ka fund të lumtur. Konventa pa dyshim do të ishte e pavlefshme nëse do të kishte dëshmi të besueshme se një president në detyrë kishte, për shembull, kryer vrasje. Por pagesa e parave për të shmangur një histori të papërshtatshme për një çështje jashtëmartesore bie shumë larg kësaj.
Autorët e Kushtetutës dëshironin ta lejonin presidentin të vazhdonte me punën e tij pa devijime të panevojshme. Por, dreskët nga një luftë kundër mbretit George III, ato ishin shumë të qartë që presidenca nuk duhet të jetë një monarki e zgjedhur. Nëse një president e bën këtë, kjo nuk e bën atë të ligjshme. Problemi kushtetues që po shkon Amerika është se protokolli i Departamentit të Drejtësisë për të mos ndjekur penalisht presidentët e ulur daton nga një epokë tjetër, kur një president mund të pritej të jepte dorëheqjen me një modicum nderi para se të ngriheshin akuza, siç bëri Nixon.
Kjo normë nuk zbatohet më. Konventa e pashkruar tani thotë në fakt se nëse lëkura e tij është mjaft e trashë, një president është me të vërtetë mbi ligjin.
Duke pikuar dhe duke pikuar, poshtë rrjedhës
Kjo do të thotë se zgjidhja e vetme për çdo përplasje që zoti Trump vendos midis gjykatave dhe votuesve është politik. Në fund të fundit vendimi për të hequr një president është një çështje e politikës, e jo e ligjit. Vështirë se mund të ishte ndryshe, siç parashikonin Etërit themelues të Amerikës. Në “Federalistin 65”, Aleksandër Hamilton shpjegoi pse ishte Senati dhe jo Gjykata e Lartë, që duhet të ulet në gjykimin e presidentit, sepse “kush mund të jetë siç duhet inkuizitorët e kombit si vetë përfaqësuesit?”. Asnjë tjetër, mendonte ai, do të kishte “besimin në gjendjen e tij” të nevojshme për ta bërë këtë.
Mjerisht, ky besim është zhdukur, duke lënë demokracinë amerikane në një vend të çuditshëm. Deri tani, republikanët në Kongres kanë qëndruar pranë presidentit. E vetmja gjë që ka gjasa të ndryshojë është një shfaqje në mes të termave aq të këqij saqë mjaft prej tyre vijnë për të parë presidentin si një përgjegjësi zgjedhore. Edhe pse demokratët mund të fitojnë shumicën në parlament, një shumicë prej dy të tretash në Senat – pragu i kërkuar për të hequr një president – duket i paarritshëm.
Kërkesa e zotit Cohen ka bërë që presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës të shfaqet si konspirator në një sërë krimesh federale. Kjo e bën një javë të trishtuar për Amerikën. Por është për të ardhur turp që pjesëtarët e partisë republikane qëndrojnë të përkushtuar për të minimizuar krimet e zotit Trump me idealin se asnjë nuk qëndron përmbi ligjin madje as presidenti./Burimi: The Economist/Mapo.al