Ky është një popull i varfër, kompleks dhe i mjerë për nga struktura mendore. Bisedat “Blah, bla”, thashethemet dhe bisedat e rastësishme mes njerëzve janë të zakonshme. Secili për secilin di gjithçka, vetëm të vërtetën nuk e di. Për shembull unë, për veten time nuk kam dëgjuar vetëm të jem ndonjë vrasës serik. Gjithçka tjetër kam dëgjuar
Nga Agim JONUZ
Të urrejë kush kënd të mundet. Po ta pyesësh pse, as vet nuk di të të tregojë. E rëndësishmja, nuk do t’i përgjigjet asnjë pyetjeje për ndonjërin, dhe pa përdorur një skualifikim ose një fjalë të turpshme. Jemi një komb në të cilin pasqyrimi më i bukur është ajo thënia popullore “deri në mesditë urren veten, pasdite urren gjithë botën”. Urrejtja është bërë pjesë e shpirtit tonë. Dhe a e dini pse është kështu? Sepse e urrejmë veten. Dhe një njeri që nuk e do veten, nuk mund të të dojë ty. Ne jetojmë në një shoqëri në të cilën afirmimi ynë i vetëm ndërtohet mbi mohimin e tjetrit. Për shembull, kur shkoni në një intervistë pune, nuk i thoni atij: “Më merr mua se jam i mirë”, por i thua: “Mos e merr atë se është një njeri katastrofë”. Dhe pavarësisht nëse e njeh apo jo, është e rëndësishme të thuash se ai është një mut, dhe ti je flori. Dhe kështu, ai lloj pohimi është padyshim funksional në kushtet tona. Dhe atë në të gjitha nivelet e shoqërisë.
Le të analizojmë nivelet ku do të ndihet energjia negative, urrejtja, skualifikimi dhe mohimi njerëzor në jetën e përditshme. Ky është një popull i varfër, kompleks dhe i mjerë për nga struktura mendore. Bisedat “Blah, bla”, thashethemet dhe bisedat e rastësishme mes njerëzve janë të zakonshme. Secili për secilin di gjithçka, vetëm të vërtetën nuk e di. Për shembull unë, për veten time nuk kam dëgjuar vetëm të jem ndonjë vrasës serik. Gjithçka tjetër kam dëgjuar. kurvar, pijanec, mashtrues, peder, gënjeshtar, spiun dhe gjithçka që është e gjallë. Dhe këto thashetheme bëhen nga njerëz që nuk do ta besoja kurrë se mund të flisnin kështu. Disa prej tyre janë njerëz të afërt, sa për të vërtetuar thënien popullore se guri bie afër. Allahu na ndihmoftë!
Ky është një vend ku mëkati më i madh është suksesi. I kujtdo. Kjo për shkak se shumica e njerëzve janë në fund të një jete dinjitoze dhe statusit shoqëror. Ky është një frustrim i natyrshëm. Pretendimi se çdo gjë është në rregull mes njerëzve ka krijuar një hipokrizi të madhe, një hipokrizi në të cilën është krijuar një personazh i rremë i një njeriu të qeshur, pas buzëqeshjes së të cilit fshihet helmi. Nëse mendojmë realisht se çfarë i bën njerëzit negativë, ka dy elementë. Njëri është gjenetik dhe tjetri është social. Elementi social thotë se shoqëria, duke krijuar një sistem vlerësimi të kundërt, vë në radhë të parë individët që në kushte normale do të ishin larg asaj që janë. Kështu, vlera reale që kategorizohet në shoqëritë e shëndosha në formën e intelektualëve, profesorëve, mjekëve, inxhinierëve dhe shumë njerëzve të shkolluar, ka mbetur në hijen e krimit, korrupsionit, shumë sociopatëve. Kjo është një kohë parash. Ti ke para – je i mirë, .. nuk ke para – nuk je i zoti për asgjë.
Maqedonasit e urrejnë veten që kur kanë ekzistuar. Dikush i ka shkelur, i ka shtypur, i ka robëruar, për të mos thënë ua kanë ngulur. Askund nuk thuhet se tek ai popull ka pasur ndonjëherë koherencë, unitet dhe mirëkuptim. Në të gjitha nivelet. Jo më kot zvarritet në histori thashethemet se në çdo shtëpi të dytë vëllai nuk flet me vëllain, familjet i nxjerrin sytë njëri-tjetrit dhe të gjithë së bashku nëse duhet të bëjnë diçka me forca të përbashkëta mund të “dërgojnë veten në të së ëmës” siç do të thoshte populli. E rëndësishme është se “koburen në brez për ditë të këqija” qëndron. Te asnjë komb nuk ka emër “Trpe”(gjoja duro), Spase (i shpëtuar) etj. Nuk ka histori të shkruar në fushën e folklorit ku të mos përdoret shprehja “spiunët e mallkuar”. Pse dikush gjatë historisë do të karakterizohej si “spiun i mallkuar”. Pra, diçka nuk ka qenë në rregull, dikush ka dashur t’ja bëjë varrin ndonjë të afërmi. T’i plasë dhija fqinjit është një frazë popullore që e ka origjinën nga kjo zonë. Pse duhet t’i plasë? E hajde de!
Nëse shqiptarët mburren se janë më të mirë, do të jetë një shaka e madhe. Ne jemi një dhe i njëjti nënqiell, një dhe e njëjta popullsi. Ne pimë të njëjtin ujë, thithim të njëjtin ajër. Për shqiptarët, krahas gjithë asaj të theksuar më lartë për maqedonasit, mund të shtohen dy dukuri. Çallëmi dhe xhelozia. Çallëmi është një fenomen i tmerrshëm që nënkupton krijimin e një imazhi të suksesit dhe cili është përkufizimi i suksesit është një çështje tjetër. Paratë, gjithçka është te paratë. Shumë gjëra u ngatërruan. Me hapjen e shtetit në fushën e demokracisë, në jetën publike ka hyrë kushdo që di të shkruajë e të lexojë. Gjithësecili që ka shitur arën ne fshat dhe ka ardhur në Shkup, ndërton një shtëpi të madhe (domosdo me dy shtylla në derë) për të parë sa para ka dhe përveç investimit në ndonjë biznes, detyrimi i parë është nëse mund të ndërtojë një xhami të vogël për t’i mbetur emri. Maksima kryesore e kësaj kategorie njerëzish është pyetja “a e di be ti kush jam unë” !!! E gjithë kjo është e drejtë e kujtdo, por jo të gjithë kanë para, biznes, mundësi. Dhe kështu çallëmi ndërthuret me xhelozinë, dhe ai është një helm.
Secili e urren secilin, ndonjëherë edhe si vetëmbrojtje. Në kohën e mashtruesve dhe përmasave të rreme njerëzore, njeriu bëhet ujk edhe kur është mes qengjave, duke menduar vetëm për veten e tij. Fakti që një numër i madh i referohen fesë dhe disa ligjeve mbinjerëzore janë vetëm histori për fëmijët e vegjël. Larg kësaj nuk mendoj se ka besimtarë të vërtetë dhe njerëz të mirë, por këtu po flasim për një numër të madh. Çdo nder dhe respekt për individët, një grup i vogël. Gjithçka tjetër është një film. Unë garantoj se nëse Zoti do të zgjidhte se kush lejohet të hyjë në tempuj, ai do të dëbojë gjysmën e kishave dhe xhamive.
Nejse, të kthehemi te fenomeni i urrejtjes. Ka një gjë që është tmerrësisht komerciale dhe e lidhur me urrejtjen. Urrejtja është përfitim. Si? Nëse ndjekim thënien e vjetër latine Devide et impera “- përça dhe sundo, do të shohim se në vendin tonë është sjellë në përsosmëri. Duhet pranuar që kështu është në të gjithë Ballkanin, por tek ne është në formën më brutale. Le të fokusohemi te Maqedonia. Multikulturalizmi, multikonfesionalizmi, kombësia dhe çdo gjë që na dallon, kanë çuar në ndarje që krijojnë fusha urrejtjeje anasjelltas në përpjesëtim me atë që duhet të jetë. Pasuria. Në të gjitha nivelet, ndarjet krijojnë kontraste që i sjellin fitim dikujt. Mos u shqetësoni, ata “lart” që udhëheqin me ato përçarje dhe antagonizma jetojnë tmerrësisht rehat dhe e duan njëri-tjetrin. Megjithatë, farat e mbjella në shtresat e poshtme janë ngjitëse dhe kancerogjene. Ajo që është më e frikshme është se më së shumti për atë kontribuon hierarkia e gjeneratave. Nëse gjyshi ishte ultranacionalist, djali i tij është thjesht një ndjekës dhe në brezin e tretë është në gjenet e tij. Varet nga nacionalizmi, dhe antagonizmat dhe ndarjet, urrejtja përhapet pothuajse në të gjitha fushat. Sociale, ekonomike, politike, racore, fetare, në të gjitha.
Thonë “dashuria dhe urrejtja janë vëlla dhe motër”. Mirëpo, dashuria si e tillë shuhet. Larg nga ajo që të mos ekzistojë, por ekziston vetëm në ato vende ku ekzistojnë vlerat e jomateriales. Mbeti në kënga. Dashuria mbeti një fenomen abstraksioni, jo praktike. Kujt i shkon mendja për dashurinë tashmë. Gjithçka është para, interes, përfitime, privilegje. Vdiq njeriu brenda nesh. Në fakt shprehja “dashurinë e shpikën komunistët për të justifikuar seksin” përmendet gjithnjë e më shumë si ironi! Nga njeriu filloi të “dalë fundi”. Bashkë me fundin e shoqërisë, politikës, shoqërores, të gjithçkaje që vret njeriun në njëfarë kuptimi. Me dinjitet elementar të nëpërkëmbur, me xhepa bosh, me fëmijë të rritur në një fëmijëri të palumtur, pasiguri, me pashpresë e dëshpërim. Urrejtja është bërë një refleks që pretendon të jetë i lindur, si një alergji. Një alergji nga fatkeqësia që na ndjek me kalimin e kohës. Shprehja “e urren veten deri në mesditë, e urren botën nga mesdita” nuk është e tmerrshme. Është një fakt i tmerrshëm që filluam të mos e duam veten sepse jemi humbës, të mjerë dhe mizerë që e dimë se gjërat mund të jenë ndryshe, por ne nuk dimë si, sepse lindim të palumtur. Luzerë të lindur.
OOO XHEMAT mos u mërzit, kështu ose ashtu “Buteli” nuk të ik. Nuk je pa asgjë. Dy kub dhe të janë garantuar. Edhe nga Zoti edhe nga shteti.
(Autori është kolumnist i rregullt i gazetës KOHA)