Bosi i mafias turke Aledin Çekiçi (Alaattin Çakıcı) ka kaluar dekada duke terrorizuar rivalët dhe ata që kanë pikëpamje të ndryshme politike nga të tijat. Si një nga figurat kryesore të një grupi ekstremist të krahut të djathtë të quajtur Ujqërit Gri, që e ka përqendruar zemërimin në të kaluarën tek të majtët, Kurdët dhe Alevitët, Çekıçı mendohet të jetë përgjegjës për të paktën 41 vrasje politike. Në vitin 2004, një gjykatë e dënoi atë me 19 vjet burg, pjesërisht për vrasjen e ish-gruas së tij para syve të djalit të tyre.
Shumë njerëz morën frymë lehtësimi kur ai u izolua. Një nga armiqtë më të rrezikshëm të demokracisë turke u heq nga jeta publike për një periudhë të gjatë.
Sidoqoftë, Çekıçı është kthyer. Prillin e kaluar, ai u lirua nga burgu i sigurisë së lartë Sincan si pjesë e një amnistie lidhur me pandeminë. Që atëherë, ai është bërë gjithnjë e më shumë një zë në politikën turkei pushtetit
Menjëherë pas lirimit, Çekıçı vizitoi aleatin e tij Devlet Bahçeli, kreu i partisë ekstremiste të krahut të djathtë MHP dhe partneri i koalicionit i Presidentit Rexhep Tajip Erdogan. Në nëntor, ai lëshoi një kërcënim me vdekje për udhëheqësin e opozitës Kemal Kılıçdaroğlu. “Bëj kujdes”, shkroi ai në Tëitter. Dhe kur mijëra studentë dolën në rrugët e Stambollit në fillim të vitit për të protestuar emërimin e një të besuari Erdoganit në pozicionin e rektorit të Universitetit të njohur të Bosporus, ai i quajti demonstruesit terroristë.
Profili publik i zgjeruar rishtas i Çekıçıt është shprehja e një ndryshimi themelor të pushtetit në Turqi. Për shumë vite, Erdoğan ndoqi një axhendë fetare. Por pas puçit të vitit 2016 që përfshiu pasuesit e klerikut islamik Fethullah Gylen, ai u kthye te ultra-nacionalistët. Që nga zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare të vitit 2018, ai ka qeverisur në një koalicion me Partinë Lëvizja Nacionaliste ekstremiste laike të krahut të djathtë të Bahçelit (MHP).
Partia është krahu politik i Ujqërve Gri. Mund të tërheqë vetëm rreth 7 përqind mbështetje në sondazhet politike, por rëndësia e saj është rritur masivisht në muajt e fundit – ashtu si ndikimi i veteranëve të Ujqërve Gri si Çekıçı. Pavarësisht nëse është një konflikt për gazin natyror me Greqinë, luftën kundër terrorizmit ose qasjen e Ankarasë ndaj pakicave, politika e qeverisë ndikohet gjithnjë e më shumë nga MHP.
Se sa i gjerë është bërë ndikimi i ekstremistëve të djathtë mund të shihej në mes të marsit, kur kryeprokurori publik, me insistimin e Bahçelit, paraqiti një kërkesë në gjykatën më të lartë të vendit për të ndaluar partinë e dytë më të madhe të opozitës së Turqisë, të majtën -Partia Demokratike e Popullit (HDP) e krahut pro-kurd.
Erdogani ka qenë i qëndrueshëm në përpjekjet e tij për të shmangur ndalimet e partive. Partia e tij, Partia Myslimane-konservatore e Drejtësisë dhe Zhvillimit (AKP), ishte pothuajse e ndaluar në 2008. Megjithatë, në fund të fundit, ai iu nënshtrua presionit të Bahçelit, thonë vëzhguesit në Ankara. “Bahçeli ka marrë peng njeriun më të fuqishëm në Turqi,” thotë gazetari turk Can Dündar. “Erdogan mbart daullen, por Bahçeli krijon ritmin.”
Shumë evropianë e shohin presidentin turk si një lloj sulltani të ditëve të sotme, i cili mund të bëjë çfarë të dojë në Turqi. Në fakt, Erdoğan nuk ka qenë kurrë aq i fortë sa të qeverisë vendin i vetëm.
Në fillim të mandatit, Erdoğani bashkëpunoi me liberalët, duke marrë hapa për të përgatitur vendin e tij për pranimin në Bashkimin Europian dhe duke hapur Turqinë për investitorët e huaj. Më vonë, ai formoi një koalicion me lëvizjen islamike Gylen, e cila ndan përçmimin e Erdoganit për elitën laike. Së bashku, Erdoğan dhe Gylen burgosën qindra aktivistë të opozitës, duke i dënuar ata si terroristë në një seri gjyqesh farsë. Kur lëvizja Gylen u bë shumë e fuqishme, ai u përpoq të vendoste një ekuilibër me Kurdët, me të cilët ai prezantoi një proces historik paqeje. Pas suksesit të HDP në zgjedhjet parlamentare 2015, megjithatë, ai u ktheu shpinën atyre gjithashtu. Partnerët e vetëm që mbetën për të ishin ultranacionalistët.
Të besuarit e Presidentit raportojnë se Erdoğani dhe Bahçeli në të vërtetë nuk mund ta durojnë njëri-tjetrin. Rrënjët e Erdoganit janë në lëvizjen islamike Milli-Görüş, e cila u shtyp në vitet 1980 dhe ’90 nga ekstremistët e djathtë dhe Kemalistët në aparatin shtetëror. Ai, vetë, vështirë se është një nacionalist i pasionuar, me komunitetin e muslimanëve, umën, vazhdimisht më i rëndësishëm për të sesa kombi. Kur erdhi në pushtet në 2003, ai u zotua të shkëputej nga rrjetet ekstremiste të krahut të djathtë në ushtri, polici dhe gjyqësor, të ashtuquajturin “deep state”.
Megjithatë, tani, “deep state” është më i fuqishëm se kurrë më parë. Meqenëse Erdogan nuk ka mjaftueshëm besnikë, ai zëvendësoi ndjekësit e lëvizjes Gylen në gjyqësor, polici dhe ushtri me besnikë nga Ujqërit Gri pas përpjekjes për grusht të vitit 2016, thotë parlamentari Mustafa Yeneroğlu, një ish anëtar i udhëheqjes së AKP që që kur kaloi besnikërinë te Partia Liberal-Konservatore Demokracia dhe Përparimi (DEVA). “Erdogan ka kthyer pikërisht ato fuqi që kanë luftuar kundër nesh për vite me radhë, në sunduesit e fshehtë të vendit,” thotë ai.
Ekstremistët e krahut të djathtë nuk janë më dhe aq të ndrojtur për të përdorur kontrollin e pushtetit. Ata që guxojnë të kritikojnë MHP kërcënohen ose, si politikani i opozitës Selçuk Oğzdağ, madje sulmohen.
Nënkryetari i Partisë së Ardhmërisë Muslimano-Konservatore të ish Kryeministrit Ahmet Davutoğlu, Oğzdağ kishte guximin për të theksuar mospërputhjet në platformën politike të Bahçelit. Në janar, ai u sulmua nga disa burra me shkopa bejsbolli përpara shtëpisë së tij në Ankara, i rrahur aq keq sa përfundoi në spital.
Ozdağ nuk është kritiku i vetëm i qeverisë viktimë e sulmeve me sa duket të krahut të djathtë në javët e fundit. Në fillim të marsit, gazetari Levent Gültekin u rrah nga 25 burra përpara zyrës së tij në Stamboll pasi ai iu referua publikisht ideologjisë së MHP si një “sëmundje”.
Sipas Ozdağ, situata në Turqi sot është e ngjashme me atë që ishte në vitet 1980 dhe ’90, kur grupet ekstremiste të krahut të djathtë, veçanërisht Ujqërit Gri, sulmonin kundërshtarët e tyre. Mijëra të majtë, Kurdë dhe Alevitë u vranë në atë kohë, shpesh me urdhër të shtetit.
Erdogan i toleron ekstremistët e djathtë. Edhe ndërsa dhjetëra mijëra aktivistë të opozitës janë arrestuar në Turqi gjatë viteve të fundit, sulmet ndaj parlamentarëve dhe gazetarëve kanë mbetur pa u ndëshkuar. Shefi i mafias Alaattin Çekıcı gjithashtu është lejuar të përhapë mesazhin e tij të urrejtjes pa pasoja.
Erdogani me sa duket nuk i del llogaria të fyejë MHP. Ekonomia turke është zhytur në krizë, me pandeminë e koronavirusit që e ka përkeqësuar situatën edhe më keq. Ndërkohë, AKP e Erdoganit ka rënë në sondazhet në vetëm 30 përqind. Rizgjedhja e tij në presidencë varet tërësisht nga mbështetja e ekstremistëve të djathtë.
Dhe rizgjedhja është gjithçka kujdeset presidenti; gjitha qëllimet e tjera politike që vijnë të dytat – veçanërisht pajtimi me kurdët. Njëfarë kohe Erdoğan u dha më shumë të drejta Kurdëve se çdo president turk para tij. Ai hoqi ndalimin e gjuhës kurde dhe investoi miliarda në infrastrukturën e Turqisë juglindore, ku kurdët janë në shumicë. Në 2013, ai ishte në prag të gjetjes së një zgjidhjeje politike për konfliktin me organizatën terroriste kurde PKK.
I nxitur nga ultra-nacionalistët, sidoqoftë, presidenti u është kthyer politikave luftarake të viteve 1990. Ish-bashkë-drejtuesi i HDP, Selahattin Demirtaş, ka qenë në burg që nga viti 2016, së bashku me mijëra anëtarë të tjerë të HDP. Më shumë se 50 kryebashkiakë kurdë u larguan nga detyra.
Me lëvizjen për të ndaluar HDP, Erdoğani dhe ekstremisti i djathtë Bahçeli po ndërmarrin hapin tjetër. Ata po përpiqen të nxjerrin të gjithë lëvizjen kurde nga politika turke. “Detyra jonë e nderuar është të mbyllim HDP në emër të brezave të ardhshëm në mënyrë që ata të mos mund të kthehen me një emër tjetër,” thotë Bahçeli. Gjykata Kushtetuese mund të ketë kthyer kërkesën mbrapsht te prokurorët e shtetit dy javë më parë për shkak të gabimeve formale, por vështirë se dikush në Turqi dyshon se procedurat ligjore do të hapen herët a vonë.
Zgjedhjet e ardhshme presidenciale dhe parlamentare janë planifikuar për në vitin 2023. Vëzhguesit besojnë se Erdogan dhe Bahçeli mund, megjithatë, të thërrasin zgjedhje të parakohshme që në këtë vjeshtë në mënyrë që të shmangin mundësinë e përkeqësimit të mëtejshëm ekonomik. Vetëm tri ditë pasi prokurorët paraqitën kërkesën e tyre për ndalimin e HDP, Erdoğan pushoi kreun e bankës qendrore turke dhe urdhëroi tërheqjen e vendit të tij nga Konventa e Stambollit, që synonte parandalimin e dhunës ndaj grave.
Në të vërtetë, duket sikur Erdoğan po ndjek përsëri të njëjtën strategji që i ka sjellë fitoren në zgjedhjet e kaluara: Polarizimi rrënjësor i shoqërisë turke.