Maqedonia nuk ka arsye të frikësohet nga përkeqësimi i marrëdhënieve ndëretnike. Nuk ka nevojë, askujt nuk i pëlqen “rrahja”. Në nivel retorik, po! Ka ekzistuar dhe do të ekzistojë, por vetëm për nevoja politike. Për nevojat e atyre që për këtë arsye u bënë kjo që janë sot. Dhe njerëzit ishin dhe mbeten dele
Nga Agim JONUZ
Nuk ka asnjë kolumnist në Maqedoni që mund të shkruajë çdo kolumnë e që është ekskluzive dhe me përmbajtje spektakolare. Për këtë nuk nevojiten kolumnistë. Vetë realiteti është spektakolar. Nuk mund të jetë më beter se kjo. Nëse harabelat në degë tashmë e dinë këtë, atëherë nuk ka nevojë të shesësh mend. Të gjitha nënat dhe motrat janë sharë, gjithë balta që është në tokë hidhet mbi ndonjë person, të gjitha shpifjet dhe fjalët e urrejtjes janë tashmë në fjalorin e përditshëm, sa publikisht aq edhe privatisht. Çdo gjë që mund të urrehet vihet në rendin e ditës dhe gjithçka që mund të komprometohet futet në listën e pritjes. Dhe kështu, kur shihni se në çfarë realiteti jetoni, ju kujtohet një proverb i vjetër që thotë se ai që nuk e do veten, nuk mund të dojë askënd. Pra, ti, abdall, dëshiron që ai ta dojë shtetin. Çfarë shteti të zi, bre! Nuk është më!
Ai ashtu siç është, është “vetëm në letër”. Dikur shtetin e kam quajtur “shoqëri aksionare e partive etnocentrike”, por nuk është më as kështu. Kjo është një bandë politike që shtetin e përdor si fraerët e lagjes në një bastore lagjeje ku luajnë “çfarë do të na kërkojë dikush tani”!? Ju keni vetëm një “fiks” dhe ajo është se Evropa për shkak të paqes dhe gjeopolitikës së saj do të na tërheqë si një fëmijë i vogël për dore dhe do të na thërrasë ndërkohë “Mbylle fëmijë, ashtu që mos të ta lidhë një”!
Nejse, ajo që është evidente është se as zgjedhjet e parakohshme dhe as ndonjë referendum nuk mund ta shpëtojnë vendin. Dhe ka vullnet politik sa të duash, por ai shtrihet vetëm në një qëllim të vetëm. Ky qëllim quhet mbijetesë politike. Tani për tani LSDM-së dhe VMRO-së po u digjet prapanica më së shumti, ndërsa BDI ka qëndrime pak a shumë standarde, më falni dhe të vazhdojë të q… kë të dojë dhe si të dojë. Tani për tani, të paktën, ndërsa amerikanët kanë nevojë për të në këtë situatë. Nuk ka të vërtetë tjetër, pse, nëse flasim realisht, nëse një ditë amerikanëve u duhet një tjetër plejadë marrëdhëniesh, do t’i zhvendosë pa mëshirë në “ligën e dytë”! Çdo përrallë që ndonjë parti politike ka ndonjë rejting sepse ia vlen, është një histori për fëmijë të vegjël. Kuptoni dhe pranoni që dikush tjetër vendos për gjithçka. Edhe nëse jemi objektivë, komunitetit ndërkombëtar i pëlqen kjo situatë siç është në këtë vend, sepse vetëm kështu mund të kombinojnë dhe manipulojnë si të duan. Në fund të fundit, ajo (lexo Kalaja) është krijuesja e situatës. Ne jemi thjesht majmunë të bardhë që në pamundësinë dhe injorancën tonë për të bërë shtet, jetojmë një lloj jete sikur mund të themi se jemi ndonjë “Maqedonia e Veriut” që ecën me krenari në rrugën e një të ardhmeje të ndritur evropiane, e cila shembet si Titaniku në filmin me Leonardo DiCaprio. Maqedonia është tamam si në atë film, ku në fund dy aktorët kryesorë mbahen në një dërrasë në mes të oqeanit (lexo Evropë).
Nëse dikush pyet nëse jemi në filmin “Leonardo” apo “pala e q…”, ju keni të drejtë të qëlloni tre herë. Për ata që nuk mund ta qëllojnë ose nuk e kanë parë filmin, do të them që sido ta shikoni, ne nuk jemi pala e q…, por jemi pala “Kamasutra”. Dhe kështu, që të mos i detyrohemi shumë kinematografisë në planin politik, le të shohim se si është situata në diskursin publik dhe nëse ka mundësi të rregullohet diçka. (Menjëherë do të them jo, hahaha). Por nejse.
Depresioni që mbretëron në fushë është një helm i tmerrshëm për të cilin ende po kërkohet kura. Populli është tashmë një temë e panevojshme për diskutim, sepse deri më tani është treguar se nuk ka fund në të cilin mund ta shtyni pa protestuar, ndaj analizoni nga cili aspekt të doni deri pasnesër. Si një qen i zakonshëm i rrugës, do të leh dy herë “au…au,…” dhe kaq. Lëreni juve që partitë politike po manipulojnë me fenomenin “populli në rrugë” dhe hajvanë mblidhen me flamuj në duar. Flamuri as nuk hahet, as nuk zgjidh probleme, as nuk mund ta bëjë jetën tuaj më të durueshme. Është thjesht folklor, vetëm një identifikim me atë që mbani në zemër.
Mirëpo, por në zemër! Dhe në stomak, në të gjitha kombinimet, keni boshllëkun më të zakonshëm. Ju keni një gur që rëndon në stomak sepse nuk mund të ushqeni veten dhe nuk mund të mendoni as për një jetë më të mirë apo cilësi më të mirë për fëmijët tuaj. Është emëruesi i përbashkët për të gjithë ata me të gjithë flamujt, si turqit ashtu edhe kaurët. Stomaku dhe ekzistenca nuk kanë fe, komb, emër e mbiemër.
Mirëpo, politika ka edhe emër edhe mbiemër, të mishëruara në disa shkurtesa nga “demokratike, progresive, integruese, sociale apo popullore”, bullshiti më ordiner! Dhe janë thjesht dekor që mbush skenën politike. Pse, po të mos ishin dekorues në vend që të ishin politikanë siç duhet, gjithçka do të ishte ndryshe. Dhe kur e quan popullin “kafshë”, reagojnë menjëherë një milion e një njerëz të pashpirt se si mund ta quash popullin “kafshë”! Ok, le të shohim se nga vjen fjala “ooo kafshë”! Edhe unë jam popull. Dhe unë jam kafshë nëse mendon se është një adresë për një masë të gjerë njerëzish të cilës i përkisni. Ashtu që nuk ka zemërim dhe asnjë fyerje. Është vetëm një paralajmërim se vet e ke fajin për gjithçka, nëse mendon se shteti është pasqyrë e popullit. Një shtet nuk bëhet vetvetiu. Atë e bën, e organizon, e shtyn dhe e formulon populli me të drejtën e tij demokratike për të votuar qeverinë, ose më mirë për të zgjedhur përfaqësues që në një nivel më të lartë të organizuar politik i shërbejnë vullnetit të qytetarëve në parlament dhe institucione. Nëse në një konstalacion të tillë ke një shtet jofunksional, që është i çorganizuar, i korruptuar, i krimit, i shembur në qoshe, nëse në rrugë quhet “tashak me bizele”, atëherë për pasojë nëse shteti është pasqyrë e popullit kemi nje popull -” tashak me bizele”! Pra, më vjen keq, nuk është kafshë.
Çfarë na pret këtë vjeshtë? Një cirk i paprecedentë na pret këtë vjeshtë në disa fronte. Nëse qeveria arrin të amortizojë situatën që njerëzit të mos çmenden, duhet të marrin çmimin Nobel. Opozita ka një fushë sulmi të paprecedentë me të gjitha armët e mundshme, si në politikën e jashtme ashtu edhe në atë të brendshme. Sido ta marrësh, e gjithë barra e përgjegjësisë bie mbi kurrizin e qeverisë, e cila tashmë është kritikuar për keq drejtimin e vendit. A do të durojë ajo? Le të shpresojmë, do të thotë dikush, pse nëse kemi parasysh se çdo ndryshim i mundshëm i qeverisë nuk do të sjellë zgjidhje, çdo turbulencë në procesin e ndryshimit të qeverisë vetëm sa do të shkaktojë dëme edhe më të mëdha. Askush nuk dëshiron dhe nuk ka të drejtë të kërkojë që trëndafilat të lulëzojnë në një vend nëse shohim se lufta e tretë botërore po troket në derë çdo moment. Kjo nuk është pyetja.
Kriza ka pasur dhe do të ketë, por situata në vend është e tillë që krijon mosbesim absolut se çdo gjë mund të lëvizë nga një pikë e vdekur. E vetmja gjë që më tremb është të mos përdoret formula e provuar e përkeqësimit të marrëdhënieve ndëretnike për të kontrolluar më mirë terrenin nga frika e konflikteve. Unë mendoj se ajo do të mundë popullin. Dhe ne aktualisht kemi një situatë ideale për këtë. Nga njëra anë, ke një popull të pakënaqur, të dëshpëruar, të uritur, jo premtues, nga ana tjetër, ke politikanë të paaftë dhe që kanë një bazë fantastike për t’i përzier njerëzit si një kuvertë letrash në të cilën nuk do di kush pi apo kush paguan. Një gjë është e sigurt, sido që të jetë, do të luhet loja e “Xhandar zbira”. Xhandari në të gjitha kombinimet do të jetë qeveria, sepse ajo mban stafetën në duar. Kur është fjala për shtrëngimin eventual të retorikës në marrëdhëniet ndëretnike, unë personalisht mendoj se këto do të jenë fjalë që duhet të trembin harabela. Në Maqedoni nuk ka mbetur asnjë element që ta kapin shqiptarët dhe të ketë pasoja më të rënda. Marrëveshja kornizë funksionon, shqiptarët janë të përfshirë në strukturat më të larta të shtetit, gjithçka është në një farë mënyre pak a shumë e kënaqshme. Ajo që mund të ngrejë pluhur seriozisht është situata në Kosovë, sepse maqedonasit tradicionalisht janë afër serbëve dhe një pjesë e madhe e shqiptarëve “maqedonas” kanë rrënjë dhe origjinë kosovare. Lidhja kërthizë e këtyre dy elementeve mund të krijojë tension në tokën e Maqedonisë. Jo për ndonjë arsye tjetër, por nga karakteri “ne brohorasim për tanët, e ju brohoritni për tuajt”! Do të ishte një platformë ideale për shtrëngimin e retorikës, për incidente të vogla në rrugë ku disa do të thërrasin “Serbiaaaaa”, e të tjerë do t’i referohen çështjes së përgjithshme shqiptare dhe bashkimit, solidaritetit, dhe le të jemi realistë, projektit “Shqipëria është deri aty ku ka shqiptarë”! Në nivel lokal maqedonas nuk ka as arsye e as vullnet për ndonjë konflikt. Kjo mund të iniciohet vetëm nga elementë kriminogjenë që do ta kanalizonin mbrojtjen e tyre të “pafajësisë” në nivelin “këtu dikush ka diçka kundër nesh shqiptarëve”! Jo, do të shtoja se ka kundër kriminelëve, kundër kuazi-politikanëve dhe mafiozëve që mbajnë qind për qind të gjitha qendrat e pushtetit në prehër. A duhet t’ju kujtoj se e gjithë kjo është “në emër të popullit”.
Oh, të q…. populli! Përsa i përket çështjes shqiptare, ka një element shumë interesant për diskutim. Hipotetikisht, nëse supozojmë se një ditë do të bashkoheshin Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia Perëndimore, po e përsëris, po flas hipotetikisht, atëherë do të ketë ende gjak deri në gju, por brenda shqiptarëve. Supozimi është si vijon. Pas të tria elementëve qëndrojnë qarqe të larta kriminale që kontrollojnë situatën në terren. Është në gjenin e shqiptarit të dish kush është bosi. Mund ta imagjinoni kur mafia shqiptare, kosovare dhe maqedonase do t’i shpallin luftë njëra-tjetrës. Sigurisht që po flasim për nivelin kriminal. Dhe dikush duhet të jetë “fraeri kryesor”! A në planin politik? Epo, këtu do të ketë cirqe. Pse!? Epo, për shqiptarët vlen e njëjta fjalë e urtë që vlen edhe për serbët, dhe thotë: “Serbi kur nuk ka me kë të luftojë, atëherë lufton me veten”! Kështu është edhe me shqiptarët. I pa briri e qesh atë me brirë.
Maqedonia nuk ka arsye të frikësohet nga përkeqësimi i marrëdhënieve ndëretnike. Nuk ka nevojë, askujt nuk i pëlqen “rrahja”. Në nivel retorik, po! Ka ekzistuar dhe do të ekzistojë, por vetëm për nevoja politike. Për nevojat e atyre që për këtë arsye u bënë kjo që janë sot. Dhe njerëzit ishin dhe mbeten dele. Është e tmerrshme që njerëzit janë të uritur dhe ju mund t’i ushqeni të uriturit me çdo gjë. Kemi nje popull (nuk thash kafshë) që mund ta manipulosh sa të duash e si të duash! Maqedonia është një fushë ideale për të ushtruar politikë, për të qethur delet dhe për të goditur me grushta majmunët e bardhë që nuk e dinë se çfarë do të ndodhë më pas, por e admirojnë veten kur shikohen në pasqyrë. Ata edhe na sollën në këtë nivel!
O XHEMAAT! Respekt për besimtarët dhe më të moshuarit “haxhilerë”. HAJT SIKANANI!
(Autori është kolumnist i rregullt i gazetës KOHA)