Prof.Dr.Muhamet Racaj,gjeneral major në lirim
Me anëtarësimin në NATO, shteti ynë e zgjidh dilemën e vet të sigurisë me fqinjët e vet. Shtetet e vogla në Ballkan me armatat qesharake në miniaturë, nuk do të ishin aspak qesharake kur do të filloninë të luftonin me njëra-tjetrën, duke e zgjidhur përmes konfliktit dilemën e tyre të sigurisë. Kështu, të ulur në tryezë të përbashkët në Bruksel, nën ombrellën e Amerikës, janë të deryruara në bashkëpunim. Bashkërisht t’i thurin planet e veta të sigurisë. Si rrjedhojë e kësaj, polisa e jonë e sigurisë është në kartën e Aleancës, më saktë në nenin 5 i cili thotë se sulmi ndaj një anëtareje të NATO-s është sulm ndaj të gjithëve. Edhe pse këtu duhet ta dimë se nuk ka kurrfarë automatizmi të verbër, sipas së cilit të gjithë do të shkonin në luftë nëse dikush e sulmon Republikën e Maqedonisë së Veriut, por siguria jonë është përforcuar në mënyrë dramatike.
U rritëm bashkë me Armatën
Kështu u rritëm së bashku më Armatën unë personalisht nga nëntetari deri në Gjeneral Major nga komandant togu deri në Zëvendës Kryeshefi i Shtabit të Përgjithshëm të Armatës të Republikes të Maqedonisë së Veriut( ARMV-t). U rrita së bashku me armatën kurse në Armatën e Republikes të Maqedonisë së Veriut(ARMV-t)prej kur e pranova ushatrin e parë në kazermën e Ohërt Pançe Jamandiev nga Velesi më 13.04.1992.Për pjestarët e Armatës me gradë gjenerali kjo paraqet kurorë në karierën e tyre profesionale, ndërsa pas përfundimit të së njejtës dhe kënaqësisë nga e aritura dhe ndërtimi i këti institucioni.
Ndjejë knaqësi sepse isha i kyqur bashkë më shumë oficer shqipëtar gjatë gjithë procesit të formimit dhë trajnimit të një armate të përbashkët për të gjithë qytetarët e Republikës së Maqedonisë të Veriut duke filluar nga pranimi i ushtarit të parë në sherbimin obligativ në Armatën e Republikës të Maqedonisë së Veriut e deri te transformimi i Armatës në një armatë profesionale interoperabile dhë interoperative më standardet e NATO-s.
Të arihet deri në gradën gjeneral ku është rangu më i lartë ushtarak në armatë,për të cilin duhët kryer akademin ushtarake,specijalizimin për detyrat komanduese dhë shtabore dhë shkollën e sigurisë nacionale në një ndër vëndet antarë të NATO-s,ti kaloe të gjitha detyrat komanduese duke filluar nga skuadra e deri te detyrat më të larta në Armatë,duke i merituar të gjitha gradat nga nëntetari dhë duke i mbajtë në supe më përgjithësi 15.grada deri në gjeneral major e gjithë kjo periudhë mua personalisht më ka zgjatë 43.vjet por për çdo oficerë në fillim të karierës së tyre profesionale paraqet dëshirë kryesore e cila përmes garimit të vazhdueshëm në arritjen e rezultateve më të larta dhe integrimi në njësitë, synon drejt asaj që e kanë arritur gjeneralët para ti që i kanë kryer detyrat më të larta në Armatë.
Sipas pjestarëve të Armatës, të jesh në shërbim ushtarakme pjesën më të madhe të jetës me të vërtetë paraqet një ndjenjë të përmbushjes, për shkak tëimplementimit të kodeksit të vlerave më të larta morale dhë humane edhe pse është detyrë fisnike e cila është e mbushur me sfida të panumërta dhe sakrifica personale.Ndjenja e përmbushjes ndjehet atëher kur pas vete lenë kuadra profesionale të aftësuara më standardet përveprimet opracionale të NATO-snë kohën e luftës bashkohore asimetrike.Në maj 2018 pas vete lash 1366 shqipëtar në Armatën e Maqedonisë së Veriut dhë sipas kategorive:115 oficer apo 12.6%(prej tyre 1 në gradën e gjeneralit që më zavëndësoj dhë 10 në gradën e kolonelit të cilët i plotësojnë të gjitha kushtet të gradohën në gradën e gjeneralit);350 nënoficer apo 21,5%;875 ushtar profesional apo 22,3% dhë 35 administrator civil ose 8.2%.Sipas të dhënave të lapermendura problematike ka mbet perfaqësimi i oficerve dhë administratorëve civil në strukturën e ARMV-të,këtë problem jamë perpjek ta zgjedhë duke i propozuar më shkrim ministrit të mbrojtjes se ka pjestar shqiptar të armatës që kanë mbaruar arsimin e lartë dhe numri i tyre ishte 49 edhe pse ligji për sherbimin në armatë i kufizon vitet për gradimin e ushtrëve dhë nënoficereve deri në moshën 35vjet por një pranim të till kishim në vitin 1994 kur u pranuan edhe më të vjetër se 40 vjet, keta pjestar të armatës janë të aftësuar në ARMV-të dhë aty punojnë. Për këta pjestar është e nevojshme që të shpallet konkurs intern dhë të organizohët një kurs prej 6-9 muaj dhë pastaj të gradohën në gradën e oficerit kështu që përqindja do të rriteshte dukshëm por fatkeqsisht hasa në vesh të shurdhur dhëpropozimi im vazhdon të mos realizohët, kurse për Akademinë ushtarake interesimi është shumë i dobët i maturatëve shqipëtar për të studijuar sepse ky profesion për momentin nuk është fitimprues,kurse administrator civil mundet të kyqën nga të pranuarit në administratën shtetrore të cilet marrin paga dhë nuk punojnë.Vlenë të theksohen edhe disa fakte për gjenezën e problemit të mospërmbushjes të perfaqësimit të drejtë dhë adekuate të oficerëve shqipëtar ARMV-të.Në vitin 2004 në Armatën e Repiblikës të Maqedonisë së veriut oficer shqipëtar ishin gjithsejt-51 në të gjitha gradat e oficerve.Në të njëjtin vit (2004) u perpilu Rishikimi strategjik i mbrojtjes i cili duhështe të implementohet nga viti 2004 deri në vitin 2013 ku ishte parapa qe për gjdo vitë të pranohëshin oficershqipëtar (2004-20;2005-30;2006-50;2007-50;2008-6;2009-6;2010-6;2011-6;2012-6;2013-6) gjithsejt 234.oficer apo 25.17% por ky rishikim strategjik që ishte një rrugë e drjet për pëfaqësimin e drejt dhë adekuat të shqipëtarvedhë bashësive tjera etnike në detyrat dhë grada të oficerve në Armatën e Repiblikës të Maqedonisë së Veriut por gjithashtu ishte rrugë e drejt edhe për tansformimin e Armatës dhë sistemin e mbrojtjes në përgjithësi por fatkeqsisht asnjëher nuk u implementu në praktikë sepse udhëheqja politike nuk deshirontedhë punëdhënës në ministrinë e mbrojtejes është ministri i mbrojtjes e jo komandantët ata vëtëm i propzojnë ministrit ku duhët të sistemohën pas pranimit.
Për arsyet e lartpërmendura dhë nga provoja kamë disa porosi por po i permëndi vetëm dy;
-Nese nuk keni besim në varsit atëher mos e pritni lojlitetin e tyre;
-Mos i nënqmoni, nënvlersoni dhë mos i ngacmoni ushtarkët sepse vet profesioni i tyre është fatkeqsia e tyre.
Kryerja e detyrave të punës jo gjithmonë në kohë paqësore, ndonjëherë më shumë ose më pak turbulente, është pikërishtë kjo për të cilën në çdo Armatë konsiderojnë se gjeneralët duhet të jenë të respektuar nga të gjithë pjestarët e Armatës dhe nga qytetarët. E gjithë kjo periudhë 43 vjeqare në sherbim ushtarak dhë 26 vjet të ekzistimit të ARMV-të u plotësua me disa transformime dhë detyra plotësuese strategjike të vendosura nga Republika e Maqedonisë së Veriut për synimin e antarësimt në integrimet euroatlantike nga të cilët të gjithë qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut do të përfitojnë.
Si arritëm deri në NATO
Duke filluar prej vitit të largët 1992 dhe deri më 06.01.2019 kur u miratua Protokolli i cili i hapi rrugën e anëtarësimit përfundimtar të Republikës së Maqedonisë të Veriut në Aleancën Veriatlantike-NATO, vendi ynë ka plotësuar të gjitha detyrat e parashtruara, duke kaluar një sërë procedurash të domosdoshme dhë vlenë ti kujtojmë disa prej tyre:
- Janarviti 1992 miratuamLigjinpërmbrojtje-ligjiiparësistematikiMaqedonisësëpavarur.
- Mars viti 1992 tërësishtë e morëmkufirindhekrijuamsovranitetinmbishtetin.
- Qershorviti 1992 shkruajtëmdhedërguamletërderinë NATO nëtëcilën e shprehëmqëllimintonëtëbashkëpunojmëdhetëbëhemipjesë e kësajfamilje.
- Dhjetorviti 1993 Kuvendisollivendimpërhyrjenëantarësiminnë NATO.
- Nëntorëviti 1994 nënshkruammarveshjepërbashkëpunimin bilateral me SHBA.
- Maj viti 1995 Vizita e parëzyrtarenënivelministrortë SHBA-së – Ceremonianë Pentagontëranguttëparë…
- Vizita e KombevetëbashkuaradhebisedëSekretaringjeneral BoutrosGhalinëmajtëvitit 1995.
- Nëntorëviti 1995 u antarësuamnëPartneritetinpërpaqe.
- Nëmajtëvitit 1996 NATO-ja pranoiprogramën e parëindividualepërRepublikëssëMaqedonisësëVeriutndërsanëShkup e nënshkruajtëm SOFA tëpare.
- Korikviti 1996 HapëmZyrënpërlidhjenëselinënëBruksel.
- Korikdheshtatortëvitit 1996 imbajtëmbisedimet e para individualetëekspertëve.
- PastajnapranuannëKomitetinpërplanifikimnë NATO.
- Pastajnapranuannëprocesinpërrishikimdheplanifikim PARP.
- PërgaditëmdherealizuamStervitjënkomandueseshtaboredheushtrimiipërbashkëtTaktik-Shpëtimtari 97
- TransformimiiArmatësngasherbimiobligativushtaraknëArmatënprofesionale.
- Përpilimi i rishikimit strategjik të mbrojtjes 2004-2013 i cili fatkeqësisht nuk u implementu në praktik sa ju perket perfaqësimittë drejt dhe adekuat të bashkësive etnike ne gradat e oficerve dhë administratorve civil në strukturat e armatës a veqananarisht të shqipëtarve.
- Përpilimi i rishikimit strategjik të mbrojtjes 2018-2028 i cili u perpilu në kohë shumë të shkurtër gjegjësisht 70% u pershkrua nga rishikimi strategjik i mbrojtejes 2004-2013 shpresoj se tani nën mbykqyrjen e NATO-s do të implementohët.
- Pranuam disa objektiva partneriteti dhe deklaruam numër të madh të njësive që i përgaditëm për vlerësimin e NATO-s, niveli -2 dhe gjithmonë janë vlerësuar nga vlerësuesit e NATO-s me nota më të larta
- Përgaditëm dhe dërguam shumë njësi të ARMV-të në misionet paqësore të udhëhequra nga NATO-ja, BE-ja dhe OKB-ja, asnjë pjestarë i ARMV-të nuk ishte plagosur dhe vrarë(përveq fatkeqsisë më helikopterin ne Blacë të Katllanovës) që do të thotë se në mënyrë profesionale i realizuam përgaditjet e të njejtëve dhe kjo është meritë e pjestarëve të ARMV-të (të eprorëve dhe ushtarëve).
- Dhe fillimi i ciklit nga gjithësej 18 Plane Akcioni për antarësim… i gjithë ky rrugëtim i gjatë zgjati deri më tani sepse politikanët aktual ne qeverisje e hekën barierën politike që bënte shteti grek.
- Filluamtëecimpërsëri…
Do ta përfundojë më një thënje nga Orhan Pamuk shkrimtar nobelist turk ku shprehet;
“Askush nuk e kupton se ai po jeton momentin më të lumtur të jetës së tij në momentin që po e jeton”. “Kuptimiiçdomomentifitohetmëvonëdhe jo gjatëkohësqëjetoni”.
- JaçfarëpërfitonMaqedonianga NATO
Vendetanëtaretë NATO-s nëBruksel e nënshkruanëProtokollin e anëtarësimittëMaqedonisënëAleancë, më pas Kuvendetnacionaletëvendeveanëtareduhet ta ratifikojnëprotokollindheMaqedonia do tëmerrpjesënëtëgjithambledhjet e NATO-s, nëpërbërjetëvendittëftuar.
Sekretariipërgjithshëmi NATO-s, Jens Stoltenberg katheksuar se përshkak se ratifikimikërkonmiratiminnga 29 parlamentet e vendeveanëtaretë NATO-s, hyrjanëaleancëmundtëmarrënjëvitkohësikursendodhi me Malin e Zinëvitin 2017.
Por, veçlajmit, qytetarëtduantëdinënëmënyrëkonkrete se çfarëpërfitonRepublikae MaqedonisësëVeriutnga NATO-ja?
Jeminënombrellën e sigurisëtëaleancësmëtëfuqishmenëbotë…..
Pas anëtarësimitnë NATO përfitimetpërRepublikëne MaqedonisësëVeriut do tëjenëpërtejsferëssësigurisësiqtheksojnëekspertetpolitikologdhëekonomistnëdisaprononcimetëtyre.Me anëtarësiminnë NATO,Reoublikae MaqedonisësëVeriutkonsiderohetsinjë vend isigurtdhe me ekonomitëkonsoliduar. Nisurngakjo, investitorët e huaj do tëkthejnësytëngavendiynëpërtëinvestuar. Përtëvërtetuarkëtë ide, analistëtkanëmarrëshpeshherësirastshembullin e Çekisë, e cila, pasi u anëtarësuanë NATO, patinjë bum investimesh, tëcilatkapënshifrën e 9 miliardëeurove. Me hyrjennë NATO forcohetedheroliivenditnëarenënndërkombëtaredheReoublikae MaqedonisësëVeriutfitonnjëpeshëlobingu.
Porveçpërfitimeveanëtarësiminë NATO do tësjellëedhedisadetyrimepërvendintonë.
Hyrja e ReoublikëstëMaqedonisësëVeriutnë NATO e detyronpolitikëntone:
- tëndërtojënjëdemokracifunksionale,
- tëkrijojështetinligjordhe
- tëforcojeinstitucionet, treelementekëtoshumëtërëndësishëm, ngatëcilatkavuajturpolitikanëkëtovitetëstërzgjaturatëtranzicionittëvështirë.
Gjithashtuvendiduhettërrisëinvestimetnëushtri duke:
- realizuar reformat e domosdoshmesipasstandardeveeuroatlantike
- duke u pajisuredhe mepaisjedhëarmatimëmodernë.
- Është e nevojshmetëimplementohëtrishikimistrategjikëimbrojtjes 2018-2028.
Përmomentingjëndja e standardittëpjestarvetë ARMV-të,objekteve,paisjeve,armatimitështëalarmuesedhëjashtëgjdostandardisepsenga 2004asgjënuk u investunë ARMV-tësipasojë e mosimplementimittërishikimitstrategjiktëmbrojtjes 2004-2013.
Detyrimtjetëricilirrjedh me vetëanëtarësiminnë NATO është:
- qëngakasa e shtetit, nëkonton e NATO-s duhettëderdhenrreth 1.200.000 euro, shumëkjo e përcaktuarnëbazëtëparametravetënxjerrurngashuma e buxhetittëRepublikëstëMaqedonisësëVeriutporedherregullave e standardevetjeratëaplikuaraderitaninëkësorastesh.
- Gjithashtudertyrimtjeterështëedherritja e personelitcivilo-ushtarak ne komandat e NATO-s.
Pëfundim:
Nënombrellën e sigurisëtë NATO-s, me dilemëtëzgjedhurtësigurisë me fqinjët, shtetiynëmundtëlavdërohet se paqjaështësiguruarvitemëparë. Sëbashku me 70 vitet e kaluaratëpaqes, kjo do tëjetëarritje e madhenënjëbotë e cilanëmënyrëpermanentekaluftëra.