Liderët janë më të dobët kur mendojnë se janë shumë të fuqishëm. Erdogan e ka rrethuar veten me “yes-men”. Ai ka humbur kontaktin me realitetin e vendit. Askush nuk ka mbetur në qeverinë e tij që të ketë aftësinë për përballimin e një krize si kjo që po jetojmë tani. Erdogan po humbet shpejt popullaritetin e tij me njerëzit
Si kryeministër, Ahmet Davutoglu ishte një nga aleatët më të afërt të Rexhep Taip Erdogan. Por, në një intervistë të dhënë për gjermanen “Spiegel”, ai akuzon presidentin turk se po e shpie vendin drejt katastrofës. Është pak para mesnate kur Ahmet Davutoglu mbërrin për intervistën me “Spiegel” në një bujtinë të qytetit të vjetër të Antakjas afër me kufirin sirian. Ai ka shpentzuar të gjithë ditën e tij duke shkuar nga takimi në takim në një kohë kur temperaturat kanë qenë gati 40 gradë celcius. Ai ka folur me mbështetësit e subjektit të tij politik, “Partia e së Ardhmes”, me të rinj dhe sipërmarrës të zonës. Davutoglu 62 vjeç, shërbeu si ministër i jashtëm i Turqisë që prej vitit 2009 deri në 2014 dhe si kryeministër përgjatë një periudhe dy-vjeçare 2014-2016, që të dy herët në administratën e drejtuar nga Erdogan. Por, në vitin 2019 ai u nda nga partia në pushtet AKP (Partia për Drejtësi dhe Zhvillim) dhe krijoi patinë e tij. Që prej asaj kohe ai ndodhet në fushatë elektorale të vazhdueshme duke tentuar të rrisë bazën e mbështetjes. Davutoglu beson se aministrata Erdogan do të bjerë së shpejti dhe ish-kryeministri shpreson që të jetë pjesë e qeverisë së re.
Der Spiegel: Zoti Davutoglu, ju keni shërbyer si ministër i jashtëm dhe kreu i qeverisë në drejtimin e Presidentit Erdogan. Përse dilni kundër tij tani?
DAVUTOGLU: Nuk ka pasur vetëm një shkak apo vetëm një episod. Ishte një proces. Si këshilltari kryesor i Erdogan për politikën e jashtme, përgjegjësia ime ishte diplomacia. Fuqitë e mia ishin të kufizuara. Kur u bëra kryeministër kuptova se vendi duhet të transformohej në mënyrë radikale, përsa i përket çështjeve të demokracisë, sundimit të ligjit dhe transparencës. Pas fitores së zgjedhjeve në nëntor 2015 prezantova një paketë reformash që përfshinin çështje si ndryshimi i rregullave për tenderat publikë. Askush, asnjë ministër dhe asnjë biznesmen nuk duhet të jetë i aftë që të pasurohet me shpenzimet e taksapaguesit.
Spiegel: A keni qenë personalisht dëshmitar i rasteve të korrupsionit qeveritar?
DAVUTOGLU: Po. Pushteti korrupton. Kur Erdogan u bë kryeministër në vitin 2003, ai donte që të ulte nivelin e korrupsionit në vend. Por, sot korrupsioni është një fenomen më i përhapur se kurrë më parë. Unë doja të luftoja nepotizmin, por përpjekjet e mia ishin të kota. Pasi lashë postin, dhëndri i Erdogan u bë njeriu më i fuqishëm në sistem. Unë bëra qëndresë për etikën në politikë. Erdogan nuk e donte këtë gjë.
Spiegel: A iu desh të largoheshit sepse ishit shumë kritik?
DAVUTOGLU: Isha shumë i pranishëm në publik dhe shumë efiçent si kryeministër. Erdogan nuk mund ta pranonte këtë gjë. Ai nuk pranon të ketë askënd në krah. Ai e ktheu lidershipin e partisë kundër meje. E kuptova se ishte e pamundur që të implementohej asnjë lloj reforme në këtë klimë. Prandaj dhe u dorëhoqa si kryeministër.
Spiegel: Po e prezantoni veten si një të jashtëm, por ju keni qenë pjesë e sistemit për rreth dy dekada.
DAVUTOGLU: E refuzoj në mënyrë kategorike këtë. Nëse do të kisha toleruar korrupsionin, keqmenaxhimin, nepotizmin dhe sulmet mbi sundimin e ligjit unë do të isha kryeministër apo në tjetër pozicion drejtues edhe sot e kësaj dite.
Spiegel: Ju ishit në krye të qeverisë kur ushtria po shpallte luftë kundër vetë popullit të saj në rajonet kurde. A ndjeni veten pjesërisht fajtor për degradimin e demokracisë turke?
DAVUTOGLU: Jo. Përshkrimi juaj nuk është i saktë. Ajo nuk ishte luftë kundër kurdëve, por më tepër një operacion anti-terrorist ndaj grupeve si Partia e Punëtorëve të Kurdistanit dhe ISIS. Do e jepja sërish të njëjtin urdhër edhe sot.
Spiegel: Erdogan e filloi karrierën si një reformues demokratik. Çfarë ndodhi?
DAVUTOGLU: Ne ishin në rrugën e duhur. Në 2010-n, ne kaluam një paketë reformash që u mirëprit dhe nga një pjesë e madhe e opozitës. Pika e kthesës mbërriti në vitin 2013…
Spiegel: …me protestat në Gezi Park në Stamboll, të cilat u shtypën egër nga Policia.
DAVUTOGLU: Jo, jo vetëm më këtë. FETO (organizata e Gylen) po merrte më shumë pushtet dhe po e bënte këtë gjë në një mënyrë të paturpshme. Erdogan po bëhej gjithnjë dhe më shumë autoritativ. Si kryeministër unë u përpoqa të rregulloj shtetin. Por, nuk isha në gjendje të përmbushja atë që doja.
Spiegel: Kritikët e tu thonë se ti ishe kukulla e Erdogan.
DAVUTOGLU: Kushdo që më quan mua kukull, nuk kupton politikën turke. 47 nga 50 anëtarët e Komitetit Qendror të AKP-së, firmosën peticion kundër meje në vitin 2016 me këmbënguljen e Erdogan. Më pas privatisht ata më kërkuan falje dhe më thanë: “Hocam (mësuesi im), kritikat e tua ishin të drejta”.
Spiegel: Pse ndodh që shumë pak politikanë të AKP-së të rebelohen hapur kundër Erdogan? A vjen kjo gjë nga frika?
DAVUTOGLU: Disa kanë frikë, por të tjerë thjesht përfitojnë shumë nga sistemi. Nuk është e zakontë që një politikan në Turqi të ndahet nga partia e tij dhe aq më pak kur ajo është në pushtet.
Spiegel: Pse e latë AKP-në vetëm në vitin 2019 dhe jo më parë?
DAVUTOGLU: U përpoqa ta ndryshoja partinë time nga brenda. Qëllimi im nuk ishte kurrë të rrëzoja Erdogan. Doja që ai të kishte sukses, përsa kohë që sjellja e tij përputhej me demokracinë. Kur ai prezantoi sistemin presidencial në vitin 2017 i thashë vetes: ‘Jepi një mundësi, ndoshta ai do të përmirësohet.’ Ne patën tre takime të gjata, kur e prezantova me tre letra që kishin propozime për reforma. Shpresat e mia u shuan shpejt.
Spiegel: Në këtë moment, me mijëra anëtarë të opozitës kishin hyrë tashmë në burgje, ndonëse ishin të pafajshëm.
DAVUTOGLU: Duhet të mbani parasysh gjendjen mentale në të cilin Turqia ndodhej pas grushtit ushtarak të vitit 2016. Ishte një sulm mbi demokracinë tonë. Në atë moment unë bëra më të mirën për të mbrojtur sistemin demokratik, ndonëse nuk isha në post.
Spiegel: A kishit frikë se mund të përfundonit në burg edhe vetë?
DAVUTOGLU: Jo. Unë kam mosmarrëveshjet e mia me Erdogan. Por, kur vjen puna tek grushti i shtetit, as që duhet ta them se unë mbështes plotësisht presidentin legjitim. Por, tanimë gjërat kanë filluar të dalin jashtë kontrolli. Kur udhëtoja rreth Turqisë për “Partinë e së Ardhshmes” para pandemisë, njerëzit më pyesnin: ‘Përse u shkëpute nga AKP?’ Askush nuk më pyet më për këtë gjë.
Spiegel: Ekonomia turke ndodhet në vështirësi serioze dhe institucionet qeveritare, si gjyqësori janë dëmtuar së tepërmi. Çfarë duhet të bëjë Turqia që të kalojë këtë krizë?
DAVUTOGLU: Kriza është më e keqe se ajo e vitit 2001, sepse nuk është prekur vetëm ekonomia, por vetë themelet e shtetit. Megjithatë, jam ende i bindur se mund të gjejmë rrugën tonë dhe të dalim nga ky moment i errët, nëse do të kemi sukses në rikthimin e parimeve demokratike dhe nëse rinovojmë institucionet.
Spiegel: Çfarë ju bën optimist në lidhje me këtë?
DAVUTOGLU: Turqit kanë një dëshirë të jashtëzakonshme për demokracinë dhe sundimin e ligjit. E ndjej këtë çdo ditë kur udhëtoj rreth vendit. Paçka se ku shkoj, njerëzit më thonë: “Hocam, tre vite më parë votova AKP-në. Por, këtë radhë nuk do i votoj”.
Spiegel: A është ndryshimi i mundshëm me Erdogan?
DAVUTOGLU: Kam pak shpresa se diçka e tillë mund të ndodhë.
Spiegel: A prisni që të ketë zgjedhje të reja?
DAVUTOGLU: Po. Nuk mund të imagjinoj se koalicioni mes Erdogan dhe Devlet Bahceli (Partia Lëvizja Nacionaliste) mund të zgjasë edhe shumë. Njerëzit rreth Bahceli luftuar kundër AKP-së deri së fundmi. Erdogan nuk hyri në koalicion me ta për shkak të bindjeve, por sepse nuk mund të gjente tjetër partner. Ai e di që nuk mund t’i zerë besë Bahcelit. Pres që do të ketë zgjedhje të reja që në pranverën e vitit 2022.
Spiegel: E keni njohur Erdogan për shumë vite. Çfarë përshtypje po iu jep tani ai?
DAVUTOGLU: Liderët janë më të dobët kur mendojnë se janë shumë të fuqishëm. Erdogan e ka rrethuar veten me “yes-man-a”. Ai ka humbur kontaktin me realitetin e vendit. Askush nuk ka mbetur në qeverinë e tij që të ketë aftësinë për përballimin e një krize si kjo që po jetojmë tani. Erdogan po humbet shpejt popullaritetin e tij me njerëzit. Ai ka përpara një vendim të vështirë: Ose do të vazhdojë me Bahcelin dhe të largojë më shumë votues si kurdët, liberalët dhe konservatorët e rinj. Ose të shkrijë koalicionin dhe të shpallë zgjedhje të reja.
Spiegel: A mendoni se Erdogan do e pranonte humbjen e zgjedhjeve?
DAVUTOGLU: Po, si ish-kryeministër i këtij vendi i garantoj qytetarët se do të ketë zgjedhje të lira dhe të ndershme.
Spiegel: Si jeni kaq të sigurt për këtë? Në vitin 2019 Erdogan anuloi rezultatin e zgjedhjeve bashkiake të Stambollit dhe urdhëroi përsëritjen e tyre.
DAVUTOGLU: Dhe çfarë ndodhi më pas?
Spiegel: AKP-ja humbi thellë dhe social-demokrati Ekrem Imamoglu u bë kryetar bashkie, por nuk ka garanci se një gjë e tillë do të ndodhë në zgjedhjet kombëtare.
DAVUTOGLU: Kjo do të ndodhë. Zgjedhjet kanë një traditë të gjatë në Turqi. Erdogan mund të sfidojë rezultatin e zgjedhjeve, por nuk do të ketë sukses.
Spiegel: A mendoni se është e mundur që Erdogan po nxit trazira për të ruajtur pushtetin?
DAVUTOGLU: Mund të ketë njerëz rreth tij që përpiqen ta bëjnë këtë gjë. Por, ata do të dështojnë. Për shkak të situatës katastrofike ekonomike, pakënaqësia popullore me qeverinë është kaq e madhe sa dhe manovrat manipuluese nuk do të kenë rol të rëndësishëm në zgjedhjet e ardhshme.
Spiegel: Disa kanë frikë se Turqia mund të hyjë në një luftë civile, nëse Erdogan humbet pushtetin.
DAVUTOGLU: Populli i Turqisë nuk do e lejojë këtë gjë, ashtu si nuk lejuan komplotistët puçistë që tentuan të kapin pushtetin në vitin 2016. Si politikanë, ne nuk duhet të nxisim panikuan pa arsye. Ne duhet t’iu japim guxim njerëzve. Do më pëlqente që të gjithë të ulnim tonet, teksa regjimet autoritare janë të vetmet që përfitojnë nga polarizimi. Nëse gjërat bien në qetësi, askush nuk do të votojë për qeverinë injorante dhe të paaftë të Erdogan.
Spiegel: Çfarë roli shikoni për veten në politikën turke?
DAVUTOGLU: Këtë e vendosin votuesit.
Spiegel: A ka Islami ndonjë rëndësi në partinë tuaj?
DAVUTOGLU: Personalisht, jam një mysliman i devotshëm dhe respektoj të gjitha traditat fetare. Pluralizmi fetar është një parim i partisë sime. Themeluesit e saj janë grekë, armenë, sirianë të Krishterë si dhe sunitë dhe alevitë. Politika dhe feja duhet të ndahen rreptësisht nga njëra-tjetra. Përgjatë grushtit të shtetit e pamë sesi feja u keqpërdor.
Spiegel: A do të ishe i gatshëm të bashkoje forcat me Social-Demokratët dhe partinë pro-kurde, Partia Demokratike e Popullit, për të hequr nga pushteti Erdogan?
DAVUTOGLU: Nuk është qëllimi im që të rrëzoj Erdogan. Qëllimi im është rikthimi i demokracisë në Turqi. Dua liri fjale, sundimin e ligjit dhe të rikthej në këtë vend ndarjen e pushteteve. Dhe po, jam i gatshëm të bashkëpunoj me një sërë partish për të arritur këtë qëllim.
Spiegel: A do të thotë kjo se ju do të mbështesnit kryetarin e Bashkisë së Stambollit, Imamoglu si kandidat të opozitës së bashkuar për president?
DAVUTOGLU: Nuk dua të spekuloj me emra këtu. Për mua, ka tre lloje bashkëpunimi. I pari është dialogu: Ne po flasim që tani me partitë e tjera. I dyti është bashkëpunimi me projekte: P.sh., ne biem dakord me Social-Demokratët dhe partinë e Iyi për heqjen e sistemit presidencial dhe rikthimin tek sistemi parlamentar. Për mua, koalicioni është një bashkëpunim i llojit të tretë: Vetëm kur vijnë zgjedhjet dhe datat janë vendosur do të shohim për të. Çdo mendim tjetër i ndarë vetëm fuqizon aleancën e Erdogan.
Spiegel: Bossi i mafies turke, Sedart Peker po shkakton revoltë të madhe në Turqi me videot e tij në Youtube ku akuzon qeverinë e Erdgoan për lidhje me krimin e organizuar. A keni vënë re diçka të tillë gjatë kohës kur ishit në pushtet?
DAVUTOGLU: Jo. Akuzat e tij kanë të bëjnë pothuajse në tërësi për kohën pas meje.
Spiegel: A mendoni se akuzat e tij janë të besueshme?
DAVUTOGLU: Po, të paktën disa prej tyre. Drejtësia duhet të kishte ngritur një hetim shumë kohë më parë. Prokurorët dhe Policia duhet të ndjekin të dhënat që Peker jep. Një komision investigimi duhet të formohet në parlament. Por, asgjë nga këto nuk po ndodh. Erdogan ka qëndruar në heshtje në lidhje me pretendimet për javë të tëra. Kjo qeveri e ka të pamundur t’u përgjigjet krizave.
Spiegel: A është Turqia një shtet mafioz nën drejtimin e Erdogan?
DAVUTOGLU: Jo e gjithë Turqia, por një pjesë e qeverisë është e ngjashme me mafian.
Spiegel: A duhet që Erdogan dhe aleatët e tij të vendosen përpara drejtësisë pas largimit të tyre nga pushteti?
DAVUTOGLU: Nuk dua të bëj të njëjtin gabim si qeveria aktuale duke ndërhyrë tek drejtësia. Parimisht, rastet e korrupsionit dhe abuzimit të pushtetit duhet të hetohen nga gjykatat e pavarura.