Ndarja e popullit është sjellë në perfeksion. Taksa që i paguan asaj ndarje është e madhe, por sigurisht është më e vogël se interesat e qarqeve të cilave u përket ai popull i ndarë. Elementi më i rrezikshëm në atë ndarje është momenti etnocentrik i praktikës së përditshme. Janë krijuar dy botë të ndryshme, të cilat në një “martesë interesi”, që është mbijetesa e vendit në procesin e integrimit evropian, duket se gjithçka funksionon, por me kushtin që nëse dikujt diçka nuk i pëlqen, do të kërcënojë me destabilizim
Nga Agim JONUZ
Që një shteti t’i ndodhë popull, duhet të ketë një popull. Ne nuk kemi popull. Kemi një tufë të madhe, e cila në thelb është e ndarë midis barinjve që vendosin se cili bar të kullosë, nga cili përrua të pijë ujë dhe cila dele të blegërojë. Maqedonia është një vend specifik në shumë mënyra. Një nga specifikat është fakti se çfarëdo që të ndodhë, as gjysma e popullit nuk do të bashkohet në çdo situatë, aq më pak më shumë se gjysma. Maqedonia nuk ka një popull të shëndoshë. Nuk ka ndërtuar asnjë lloj, nëse udhëhiqemi nga pika se brenda të gjithë “janë maqedonas, qytetarë të RMV-së”! Për të pasur një popull tek i cili mund të mbështetesh si shtet, duhet të kesh një popull që sjell emocione në shtet. Sido që të quhet shteti dhe për cilin shtet po flasim, nëse nuk e ndjen shtetin si shtëpinë tënde, si nënë, si pjesë të vetes, çdo gjë tjetër është e dënuar ose me shkatërrim, ose nën dhëmbët e kohës, duke e ngrënë atë si kastravecin më të zakonshëm. Epo, këtu kemi shumë elementë për të folur. Kush e do Maqedoninë? Askush! Madje as maqedonasit, sepse po ta donin realisht dhe me zemër, sinqerisht, pa kalkulime dhe interesa personale, skena politike maqedonase do të kishte pasur një pamje krejtësisht të ndryshme.
Korpusi i bashkuar patriotik maqedonas, sido që të jetë! Një foto në të cilën nuk do të diskutonim për maqedonasit që ndahen në tradhtarë dhe patriotë, majtistë – djathtistë apo “komunistë dhe VMRO-istë”, por do të kishim një tabelë që vërtetë ka emrin “Maqedonia” e cila përmendet edhe në Bibël, do ta mbanin si relike jo vetëm në zemrat e tyre, por edhe në marrëdhëniet me shtetin si shtëpi. Pse po i them të gjitha këto? Shumë e thjesht. Kur një shtet është në krizë, kur është i pakënaqur me politikën dhe marrëdhëniet mes shtetit dhe popullit, kur sheh se po shembet, populli proteston. Bën rebelime, revolucione, ndërron qeveri, “shqelmon çdo gjë përpara”! Në Maqedoni kemi një situatë shumë specifike për këtë çështje. Këtu të gjithë po bëjnë trazira dhe askush në fakt nuk ka qëllimin, forcën dhe, për Zotin, as “bythën” të bëjë diçka më radikale se sharat më të zakonshme nëpër kafene, “të q… shtetin”! Dhe përfundon me atë të sharë më të zakonshme.
Le të shohim se cilat janë arsyet pse Maqedonisë nuk mund t’i ndodhë kurrë një “popull”, ose më mirë të themi, pse nuk ka masë kritike në Maqedoni që do të dalë në rrugë dhe do të thotë “boll me këtë, nuk mund të vazhdojë kështu kjo më””. E vetmja formë që mund të themi se të paktën dukej pak si “po ndodh popull” ishte revolucioni shumëngjyrësh. Nuk mund ta besoj që personalisht kam shpenzuar kaq shumë energji dhe kohë për ta mbështetur atë. Doli të ishte një “gënjeshtër shumëngjyrëshe” në vend të një revolucioni. Zoran Zaev, në atë kohë, abuzoi maksimalisht me vullnetin e një pjese të madhe të popullit të bashkuar për të bërë një model serioz të “Maqedonisë, shtëpi dhe shoqëri për të gjithë”. Maqedonia doli e fundit për LSDM-në dhe BDI-në. Populli që tregoi një vullnet të caktuar për t’u “bashkuar” ktheu në shtëpi “si i pshurrur” në fund. Personalisht mendoj se pas revolucionit shumëngjyrësh nuk do të mund të shohim kurrë në rrugët e Shkupit një popull kaq të bashkuar, i cili për herë të parë ka përzier flamuj, buzëqeshje dhe vullnet të mirë për të ndryshuar diçka. Nejse. Ja, po e shkruajmë revolucionin shumëngjyrësh si një foshnjë “e lindur e vdekur”. Tragjike, dhe shansi i të gjithëve ishte para hundës së tyre. Për një bashkësi të përgjithshme popullore. Skena politike pas revolucionit shumëngjyrësh solli vetëm një bipolaritet edhe më të madh të raportit pozitë-opozitë, e me këtë edhe një ndarje edhe më të madhe mes njerëzve. Të zhgënjyerit nga gjithçka iu shtuan atij tashmë ekzistues. Jeta vazhdoi të rridhte, por një element u gropos edhe më thellë në subkoshiencën e njerëzve, dhe kjo është e dhëna që thotë se “kujt mund t’i besojmë që mund të na bashkojë sërish”? Askujt! Ka rënë në ujë një mundësi që popullata e përgjithshme të ndjejë se është një popull që mund të ndryshojë diçka me rebelizmin e tij, të korrigjojë, të bëjë njëfarë progresi në mjedisin multietnik në Maqedoni, i cili mund të dalë në rrugë dhe të kërkojë ndryshime në shtet.
Dhe kështu, revolucioni shumëngjyrësh, dhe atmosfera e bashkimit, si dhe e gjithë ajo që populli shpresonte thjesht, “shkoi në p… të nënës”! Populli i shkatërruar në aspekt social, dëshpërimi dhe mërzia është sjell në fund. Madje pjesa e poshtme mbeti mbi kokë, duke gjykuar nga pozicioni ku jemi. Jemi poshtë fundit. Pavarësisht gjithë kësaj, ne nuk kemi një masë kritike që do të rebelohet dhe që do të kërkojë zgjidhje dhe dalje në formën e një lloj revolucioni. Askush nuk kërkon “armë dhe gjak në rrugë”. Askush nuk ka nevojë për këtë. Por na duhet “zëri i popullit”. Epo, përsëri është e pamundur. Pse!? Ja pse.
Që në fillim, kur Maqedonia u bë e pavarur dhe autonome, të nesërmen u vendos sintagma latine “Devide et impera”, që në përkthim do të thotë përça dhe sundo. Përça dhe sundo ka qenë gjithmonë modeli me të cilin kanë funksionuar shumë shoqëri dhe demokraci, por askund nuk mund të vërehet një papërgjegjshmëri e tillë kur bëhet fjalë për interesat e “Pro Patria” (për atdheun). Në një botë politike absolutisht të papërvojë, në të cilën qëllimi parësor është të sundosh me çdo kusht, ndërtimi i një kombi të shëndetshëm, që nënkupton një popull politikisht të ndarë, por të bashkuar me shtetin, u la në hije në mënyrën më brutale. E ndarë nga një sistem etnocentrik “politizimi”, u la në hije ndjenja “Maqedonia është shtëpia ime”. Shprehja “Pro Patria vitam damus” ishte dhe mbetet vetëm folklor në rrethe të caktuara ultranacionaliste, e cila në praktikën e përditshme të politikës ka treguar dhe dëshmuar se është i lirë vetëm folklori kur dikush nga jashtë i bën presion. Shembulli më i mirë për këtë është komuniteti ndërkombëtar. As ai nuk ka faj, duke qenë se jemi një nga popujt më të veçantë në planet. Ai gjeti një “fshat pa qen”, ndaj luan me ne më falni “topa” si i pëlqen. Dhe ne si mustak kërcejmë në çdo grep, sidomos mbi historinë e quajtur “Eurointegrimet”, sepse po bëhet gjithnjë e më e qartë se e vetmja mënyrë për të mos shpërbërë këtë vend është të hyjmë në atë sistem që vetvetiu do të na udhëheqë, ndërsa ne si dele vetëm do të blegërojmë.
Le të kthehemi te pika e kësaj kolumne dhe të shtrojmë në mënyrë eksplicite pyetjen pse Maqedonia nuk mund të ketë një popull. Këtë pyetje e bëj para së gjithash duke menduar për aspektin social, për pakënaqësinë me karakterin ekzistencial dhe në fundin e jetës dinjitoze njerëzore. Për mosfunksionimin e shtetit në një kolumnë tjetër. Në baza ditore, në të cilën çdo qytetar qoftë “turk apo kaur” përjeton fundin më të thellë! Epo, nuk ka njerëz që do t’i mbijetonin gjithë kësaj në një vend pa dalë në rrugë. Kjo është poenta. Kush do ta nxjerrë popullin në rrugë? Kundër kujt? Cilin popull të nxjerrë? Shqiptarë, maqedonas, të gjithë bashkë apo?…. Ndarja e popullit është sjellë në perfeksion. Taksa që i paguan asaj ndarje është e madhe, por sigurisht është më e vogël se interesat e qarqeve të cilave u përket ai popull i ndarë.
Elementi më i rrezikshëm në atë ndarje është momenti etnocentrik i praktikës së përditshme. Janë krijuar dy botë të ndryshme, të cilat në një “martesë interesi”, që është mbijetesa e vendit në procesin e integrimit evropian, duket se gjithçka funksionon, por me kushtin që nëse dikujt diçka nuk i pëlqen, do të kërcënojë me destabilizim. Pala shqiptare është bërë eksperte për këtë. Në përkthim, do të tingëllonte si “ja, ne po bëjmë një vend së bashku, por nëse nuk më pëlqen diçka, do të q… edhe vendin dhe nënën”. Epo, si prisni që maqedonasit të dalin në rrugë dhe t’i thonë botës politike “ja, po ndodh popull”. Në një nivel edhe më të ulët, në popull, partitë politike të shqiptarëve funksionojnë sipas sistemit të “huamarrjes” ose të quajtur në popull “Borxh ndaj partisë”! Kujt i lejohet të protestojë në rrugë nëse dikush e punëson, i ka dhënë një qindarkë nga fondet e zeza, i ka shpëtuar vëllain nga burgu dhe treqind mashtrime të tjera? Dhe kështu, aq sa ka parti politike, ka edhe “ushtri partiake private” të sapokrijuara që mund të dalin në rrugë në çdo moment, por sigurisht që nuk do të jenë “po ndodh popull”. Thelbi nuk është që një grup sado i madh të dalë në rrugë, por që ky grup të jetë i përzier me ushtri të ndryshme partiake, kombësish, fesh dhe gjithçkaje që i dallon, ndërsa vetëm një gjë i bashkon. Dhe kjo është uria, dëshpërimi, zhgënjimi, mungesa e perspektivës dhe errësira sociale.
Maqedonasit janë një tragjedi më vete. Shqiptarët janë të paktën unikë ndërmjet tyre kur bëhet fjalë për koherencën etnike. Sado të përçarë të jenë, nëse bëhet fjalë për “Shqitarizmën” (Shqiptaria), mund të mblidhet vetëm në një grumbull. Maqedonasit – jo! Epo tani nuk bëhet fjalë fare, siç thashë “Shqiptaria”, por stomaku bosh. Por megjithatë, ju mund ta mbledhni atë. Maqedonasit me ndarjen e tyre nuk lënë vend për formimin e një tavoline që nuk do të pyesë në rrugë a je VMRO apo LSDM. Gjakderdhja, ndarja në bazë të shumë çështjeve është shumë e madhe. Beteja brutale mes dy partive më të mëdha politike maqedonase krijoi një hendek të pakapërcyeshëm mes popullit maqedonas. Ai do të zgjasë për një kohë të gjatë. Dhe nëse jemi të sinqertë, çfarë do të prisnin njerëzit të mblidheshin në rrugë dhe të protestonin për çështje sociale, ndërkohë që beteja vazhdon mes dy partive që veprojnë në një sistem fisnor me indianët e tyre në rrugë. Kë të shtyjmë dhe thjesht nuk ka asnjë opsion të tretë politik, civil dhe as që do ta lejojë askush në kohën e duhur.
Dhe së fundi, do të bëjmë sërish një pyetje banale që nuk ka përgjigje, të paktën tani për tani. Si mund t’i nxirrni të gjithë ata “dhe turq edhe kaur” të bashkuar si një masë populli në rrugë dhe të bëhen “popull”! Ato ndahen në të gjitha bazat. Politikanët mund të flenë lirshëm se nuk ka se si, nuk ka njeri dhe nuk ka unitet të këtij populli që të dalin të bashkuar në rrugë dhe t’i largojnë politikanët në p…. të nënës!!! Dhe jo se nuk ka nevojë, jo në një, por në tri p… të nënës!
OOO XHEMAAT! A është e mundur të jesh kaq i mjerë dhe budalla për të parë që politika “edhe të rreh edhe të q…?” Dhe mbi të gjitha ti i thua “faleminderit”! Nuk mund të të kuptoj. Dhe çfarë meriton? Edhe kjo është shumë pak për ty! Por nuk e kuptoj nëse të pëlqen më shumë të rrihesh apo të q…! Sigurisht, në tru! SIKTER NË SHTËPI “TË TË Q… MIKU NGA SARAJEVA”!
P.S. Në tekst, shprehja “ooo xhemat” është figurative, respekt dhe nderim ndaj besimtarëve të vërtetë dhe të moshuarve (shënim i autorit).
(Autori është kolumnist i gazetës KOHA)