Ky nuk është depresion. Nuk është propagandë. Nuk është fyerje për shtetin. Le të më demantojë dikush se ky nuk është një realitet i ashpër. Nuk është gjuhë e urrejtjes. Nuk është “djegia e popullit”. Nuk është pështymje ndaj askujt. Këto janë pyetjet më të zakonshme, të cilave unë pohoj se nëntëdhjetë për qind e popullit nuk ka lidhje dhe pikë thjeshtësie për t’iu përgjigjur – “Pasha atë”!
Nga Agim JONUZ
Kur lind një fëmijë, ai lind i pastër para Zotit, popullit, kushtetutës dhe ligjeve të Maqedonisë. Ai nuk e ka idenë se kush janë Ali Ahmeti, Micko, Gricko dhe kompania. Ai nuk e di se si i ati dhe nëna e tij fitojnë para për t’i blerë qumësht dhe pelena. Ai nuk e di se çfarë është shteti, i cili është gjithçka vetëm se shtet jo. Ai duhet të rritet pa brenga, të mos interesohet për asgjë përveç lojës, shkollës dhe fëmijërisë. Mirëpo, fëmijët tanë po rriten në një mjedis të një gjendjeje absolutisht të politizuar në të gjitha sferat e ekzistencës. Fëmijët e moshës më të vogël janë nën bombardimin vrastar të mediave, nën propagandën e përhershme të politikës, e cila në Maqedoni është edhe nënë edhe baba i përditshmërisë. Por edhe varrmihësi. Me kalimin e kohës, fëmijët bien në konflikt me logjikën që thotë se diku atje gjërat funksionojnë ndryshe, se kreativiteti, aftësia, dija dhe elokuenca janë para çdo lloj politike. Se bota po jeton, që të rinjtë kanë shanse të barabarta, se e ardhmja mund të ëndërrohet dhe planifikohet, se bota nuk është bardh e zi, por ka mijëra ngjyra.
Në pubertet, fëmijët hasin goditjet e para. Fëmijët e atyre që janë të “asnjë” partie janë në një handikap latent për faktin se gjithçka që organizohet në shoqëri është e ndarë sipas përfitimeve të përkatësive partiake. Realiteti i plotë në Maqedoni është i ndarë në zona të interesit dhe zona të pushtetit të partive politike. Nuk ka asnjë përkufizim për “të mirën e përbashkët”. E mira e përbashkët. Për të gjithë ne. Ka vetëm një tragjikomedi të tmerrshme në të cilën interesat e qytetarit kanalizohen kokëposhtë, kundër gjithë logjikës së një shteti të shëndoshë, që si rregull duhet të thotë “për mua të gjithë qytetarët janë njësoj”. Epo, ata nuk janë! Për ty janë të njëjtë vetëm ata anëtarë, politikën aktuale të të cilëve e udhëheq partia në pushtet.
Ata thonë, ne e ndërtojmë fatin tonë. A është kështu? Unë nuk mendoj se është. Fati ynë është formuar nga një bari që mban një vulë dhe një firmë në ndonjë zyrë. Si mund të komentojmë ndryshe nëse kemi parasysh se një i ri që ka investuar në veten e tij, në shkencë, në aftësi, vjen në një situatë ku fati i tij në portën e së ardhmes formësohet nga dikush që as nuk e meriton të jetë një shofer për atë djalë të ri. Në Maqedoni nuk ka asnjë mekanizëm që përcakton fenomenin e “të mirës publike” sepse fenomeni tjetër i quajtur “e mira partiake” është modeli i parë dhe i fundit sipas të cilit gjërat funksionojnë në realitet. Institucionet e sistemit me infrastrukturën e tyre ndjekin ekskluzivisht interesat e partisë që është “në sportel”. Askush nuk është i interesuar për rregullin e sundimit të cilësisë, shkrim-leximit, aftësisë dhe elokuencës. “Mafia partiake” sundon kudo, në të gjitha poret, në të gjitha institucionet e sistemit. Shteti, interesat e tij, e ardhmja dhe gjithçka tjetër vihet në “stand by” pas perdeve të historisë se jemi në një lloj progresi drejt rrugës së quajtur Evropë, që quhet “hyrja në tokën e utopisë”.
Ndërkohë, breza e breza janë në dëshpërim, të kompleksuar para bashkëmoshatarëve të tyre në botën moderne. Çfarë fati i pret në Maqedoni. I partizuar. Po! Nëse marrim parasysh se ngritja e sistemit nënkupton që duhet të jesh anëtar i ndonjë partie për të parë ndonjë përfitim në këtë vend, për të qenë në gjendje të funksionosh, të krijosh, të zhvillosh dhe të planifikosh jetën fare. Le të përsërisim, ata thonë se ne e bëjmë fatin tonë. Ne rregull! Kemi ardhur te fjala kyçe. Fati. Si të krijosh fatin tuaj në Maqedoni. Na ka qenë fati të jemi këtu dhe të qëndrojmë sepse nuk kemi zgjidhje tjetër dhe jemi të moshuar, por të rinjtë nuk e mendojnë këtë. Të rinjtë duan vërtet të krijojnë fatin e tyre. Dhe të mos kenë një fat të partizuar. Prandaj ikin. Krejt të zhgënjyer, të dëshpëruar, me rini të thyer, vrapojnë nëpër botë. Shumë prindër kanë mbetur pa buzëqeshjen e atyre që ëndërronin se nesër do të krenoheshin me veten e tyre si disa mjekë, inxhinierë dhe intelektualë të lartë. Shumë shtëpi përjetojnë tragjedi. Shumë shtëpi mbeten bosh. Dhe çfarë bën shteti? Asgjë! Por asgjë fare! Jeta bëhet e padurueshme nën diellin maqedonas. Shteti po shkon drejt Evropës! Hapëron “këtë timin”! Shteti vret fëmijët e tij. Shteti po përzë fëmijët e tij. Dhe çfarë lloj morali, çfarë lloj dashurie për atdheun duhet të kultivojnë prindërit, çfarë lloj besnikërie, çfarë lloj mirëkuptimi? Kur shteti të përzë të dashurin tënd. Po, para disa vitesh kam shkruar një kolumnë me titull “Kur shteti të përzë të dashurin tënd”! Prandaj, në vijim do të citoj pjesë nga ajo kolumnë e cila pasqyron situatën më reale që ndodh në rrugë. Një tragjedi. Po citoj në vazhdim:…
…. Thonë, loti i burrit është i rëndë si guri. I tillë ishte edhe loti i mikut tim Xhemo, pasi djalin e tij të vetëm e dërguam jashtë shtetit. E shoqërova deri në stacionin e autobusëve derisa me një valixhe dhe një çantë shpine në supe, djali i tij i tha me sy të kuq si flamur: “Nuk kthehem më”. Atmosferë e trishtë. Një djalë i vetëm. Xhemo sillej si burrë, por që nga nisja e autobusit, Xhemoja (mashkull) gjëmoi si një luan i plagosur dhe lotët i rrokulliseshin vetë. Ai thotë, i vetmi zogth në folenë time fluturoi. E ushqeva dhe u rrita bashkë me të, i dhashë shkollën, edukimin, universitetin, ndershmërinë, fytyrën, dashurinë, kujdesin, shpresën, … tek ai pashë një të ardhme, e imagjinoja veten duke ecur me nipërit e mbesat në një park të qytetit si babai i një qytetari akademik. E pashë si president të një vendi. Si një të ardhme jo vetëm timen, por edhe të familjes, lagjes, shtetit… E pashë si diellin në flamur. Ai ishte flamuri im. . Si… gjithçka e imja!
Dhe a e di se çfarë më tha kur më kumtoi se po ikë jashtë? Tha, babi, … ja, kam mbaruar fakultetin. S’ka para, s’ka punë, s’ka të ardhme. Politikanët e godasin fatin e vendit si një top gome i shfryrë. Po thua se do më punësosh, ke miq! Jo babi, ti nuk je partiak, edhe po të jesh, nuk “ja thith” (të më falni) askujt. Kë do të lutesh? Ndonjë bari të ardhur dje nga mali të më punësojë njëqind herë më i ditur me një traditë brezash në këtë qytet? Do të lusësh vjedhës, hajdutë, mafiozë, krijuesit analfabetë të deleguar me hark të përditshmërisë sime që nuk dinë të fshijnë hundët? A do të pres një punë nga një zyrë punësimi? A do të planifikoj një familje? Si?! Do të shkoj në mitingje të bërtas për ringjalljen e Maqedonisë, e cila udhëhiqet nga tradhtarët e racës njerëzore, e jo të shtetit? Jo babi, kjo është një gënjeshtër që po jetojmë dhe do të jetojmë gjatë. Ky është një mallkim. Kjo është një ëndërr e keqe! Kjo duhet të pritet një herë. Zoti më ndihmoftë, do të kërkoj ty dhe mamin të ju marr me vete.
Xhemo më tregoi shumë gjëra që nuk dua t’i shtjelloj. Ato dhembin shumë. Dhembin deri në kockë! Dhembin, sepse janë brutalisht të vërteta. Një gjë nuk mund të mos e ndaj, sepse jam qind për qind dakord dhe i transmetoj si të miat. Prandaj, lexojini ato si fjalët e kolumnistit. Unë u qëndroj atyre fjalëve. Një vend që përzë të dashurin tuaj është në rrezik serioz. Në mut të thellë është shumëkomplekse. Një shtet që ha veten, ndaj le të hajë veten. Por, ai gllabëron fatet njerëzore. Ai nuk të lindi ty! Zoti të krijoi dhe nëna të lindi. Dhe ti i ke dal hakut në çdo mënyrë, duke marrë një biletë me një drejtim për të dashurën tuaj. Një shtet që mbjell helm, korr mjerim! Ai po gërmon varrin e tij! Një shtet që krijon humbës të dëshpëruar nga elementët më besnikë, le të mendojë se çfarë po krijon. Një vend që duhet pyetur shumë gjëra. Vet ai, me të gjithë “pronarët” e vet, me gjithë krijuesit e vet të “të ardhmes së ndritur”, me të gjithë rilindasit e vet me xhepa plot, mendimtarë, ekspertë, patriotë, idiotë, snoba, thithës, kurtonë, fshatarë pa përvojë, me gjithë majmunët kompleks që nga shteti “në emër të popullit” i q…. nënën atij para vetshërbimit, që bleu bukë sot në mëngjes, për të bërë sanduiçe për më të dashurin e tij! Sanduiçe të lagura me lot për më të dashurin që ka blerë një biletë me një drejtim.
Ky nuk është depresion. Nuk është propagandë. Nuk është fyerje për shtetin. Le të më demantojë dikush se ky nuk është një realitet i ashpër. Nuk është gjuhë e urrejtjes. Nuk është “djegia e popullit”. Nuk është pështymje ndaj askujt. Këto janë pyetjet më të zakonshme, të cilave unë pohoj se nëntëdhjetë për qind e popullit nuk ka lidhje dhe pikë thjeshtësie për t’iu përgjigjur – “Pasha atë”! Hajde, vetëm heshtni dhe pasi të më etiketoni si njeri i thjeshtë që përmend “atë”, përgjigju vetes që të mos dëgjojë njeri. A keni ende besim tek njerëzit? Në gjykatë? Në institucion? Në politikan? E fqinjit? Në të mirën? Në sinqeritet? Në ndershmëri? Në të ardhmen e afërt më mirë? Nuk besoni se do të ketë sërish ndonjë “taraphane” në Ballkan? A jeni të lumtur? Të kënaqur? A nuk doni të ikni diku larg për një jetë më të mirë? A kemi demokraci cilësore? A kemi shtet social? A kemi një perspektivë siç jemi? Media e pavarur? Ju mbetet paga deri me datë një? A keni besim te priftërinjtë dhe hoxhallarët? A keni ku të huazoni kur doni 100 euro? A mund të hani në restorante në vend që të përtypni një kifle apo burek gjatë pauzës? A mund të merrni fëmijët, gruan, qenin, macen dhe të shkoni për drekë jashtë qytetit gjatë fundjavës? Besoni se së shpejti do të hyjmë në Evropë? A mund të planifikoni me siguri më shumë se 24 orë? A ekzistoni ashtu siç do të dëshironit të ekzistonit në jetën tuaj të përditshme? Jo!
Të gjithë jemi të ngulur në pasqyrën tonë. Ajo që shohim në jetën e përditshme jemi vetvetja. Ne e krijojmë atë. Kur shikohesh në pasqyrë dhe vëren se ke një puçërr, i vendosë krem, kur ke puçërr e shtrydhë, nëse je i parruar dhe për askund, rruhesh. Nëse shtëpia jote është e parregulluar dhe e tollovitur, e fshin dhe e pastron. Nëse xhinset tuaja janë grisur, i rregullon ato. Jeton në një shoqëri dhe përditshmëri që e krijon vetë. Ke një flamur ashtu sikurse e vizaton. Ke marrëdhënie fqinjësore ashtu siç i ke krijuar ato. Ke gjithçka, por nuk ke asgjë! KE VETËM NJË ILUZION!!! Dhe e di pse? Sepse je budalla, sepse je i mjerë, sepse je i mizerje, sepse je kaq i aftë. Ti nuk meriton më shumë! ZGJOHU SHTET OSE PLAS!… “XHA OSE BU”,.. sepse po më përzure edhe mua, bumerangu do të të q… çdo të gjallë një ditë! Betohem në më të dashurin me biletë në dorë,.. dhe në një drejtim!!!!
Citim i mbyllur nga kolumna “Kur shteti të përzë më të dashurin”…
OOO XHEMAAT!… Ti shkon në xhami/kishë dhe lutë Allahun/Zotin me respekt absolut, por ai të jep vetëm qetësi momentale. Edhe fjalët e Zotit përplasen në realitet me qëndrimet partiake, me politikën dhe me këto plehra! Allahu ka thënë ndihmoje veten që të të ndihmoj edhe unë, fati yt është ajo që do ta formësosh dhe krijosh vetë. Dhe ti, njeriu i zakonshëm për të cilin Allahu ka shkruar një fat, partitë, udhëheqësit e tyre, barinjtë e ndryshëm dhe mafia “shkruan-fshijnë” në atë fletore të Allahut. Përderisa jeton në këtë mënyrë, përderisa je në këtë Maqedoni, do të kesh një “fat të partizuar”, sepse çdo hap që dëshiron të hedhësh duhet të iniciohet nga një politikan. Merr abdes (përgatitje për falje/namaz) dhe bëj disa lutje “EL Fatiha”. Dhe pas xhamisë/kishës, mos harro të shkosh në selinë e partisë dhe të pyesësh se çfarë duhet të bësh. Ku do të shkojë shpirti, kur të kesh dy zota? Një në një xhami/kishë, një tjetër në një parti. “Tobe Ya Rabbi” (më fal, Zot).
SIKTER NË SHTËPI!!!! MË QAHET NGA HIPOKRIZIA JOTE OOOO XHEMAAT!
(Autori është kolumnist i gazetës KOHA)