Delvina KËRLUKU
Dritëro Ame. Vendlindja e tij është Dibra. U lind në gusht të vitit 1978. Si nxënës ka marrë pjesë në aktivitete të ndryshme dhe programeve në interes të shoqërisë. Si artdashës, ai u bashkëngjitet aktiviteteve në Teatrin “Qemal Ajdini”, ku ka kontribuar gjatë kohe. Interpretimi si aktor amator në shfaqjet e Tetarit ishin nxitja kryesore dhe motivim për të studiuar artin dramatik. Me mbarimin e fakultetit, ai vazhdoi bashkëpunimet me këtë teatër, duke u përfshirë në shumë shfaqje teatrale. Edhe si student ka marrë pjesë në projekte të ndryshme dhe aktivitetet e organizuara nga universiteti, si dhe nga organizatat jo qeveritare. Ka marrë pjesë në projektin e Babilonisë, me shfaqje humanitare për fëmijët; Projektet për shoqërinë multikulturore. Dritëroi ka qenë i përfshirë edhe në projekte humanitare gjatë krizës së Kosovës. Pas diplomimit fillon të punojnë për Teatrin e Kombësive në Shkup dhe në Televizionin Kombëtar Maqedonas. Gjatë kësaj kohe ai vazhdon t’u bashkëngjitet projekteve të ndryshme në bashkëpunim me organizatat e huaja, për fëmijë, për shoqërinë e diskriminuar, për humanizëm, për personat me aftësi të kufizuara etj. Është një nga themeluesit e organizatës joqeveritare “Students Multipurpose Organization”, ku kanë punuar për përmirësimin e kushteve të jetesës në shoqëri. Ai ka luajtur shumë role në Teatrin e Shkupit si dhe ka udhëhequr emisione të ndryshme televizive, ku edhe është shpërblyer me çmime. Dritëroi vazhdon të jetë prezent në skenën e teatrit shqiptar dhe udhëheqës i emisionit “Taxi rahaT”. Është i martuar dhe është baba.
KOHA: z. Dritëro, keni krijuar profilin e juaj origjinal, duke interpretuar personazhe të arrira dhe të mbajtura mend nga teleshikuesit shqiptarë. Zanafilla për artin ka qenë shumë e hershme, ndoshta lindi prej dashurisë të cilën e keni pasur për skenën që nga shkolla fillore?
AME: Mendoj që gjërat e bukura në jetë gjithmonë ndodhin rastësisht. Si nxënës në shkollë fillore dhe pastaj në të mesmen, në kohën time kishte shumë më shumë aktivitete të lira (ashtu i quanim atëherë) se sa ka sot në te gjitha shkollat në RM (kuptohet sot bëhen me para, ndërsa atëherë pasion ishte dëshira e madhe për t’u treguar vet arsimtarë ose profesorë se cili është më i aftë se njëri, tjetri). Pikërisht te aktivitetet e lira fillova hapat e para ndaj artit skenik. Kur për herë të parë dola në skenë,isha në klasën e dytë, kishim patronatin e shkollës dhe organizonim aktivitete, si këngë, shfaqje, valle etj.. Unë isha pjesëmarrës në një shfaqje teatrale për fëmijë dhe pas shfaqjes duhej edhe të këndoja një këngë bashkë me shoqen e klasës,këngën e Gëzim Çela dhe Nertila Koka “Çel si gonxhe “… Shfaqjen e përfundova me sukses, ndërsa te kënga më filluan emocionet dhe në strofën e dytë nuk e këndova më, me që fillova të qaj (haha).
KOHA: Mësimet e para i keni marrë në Dibër, vend ky që ka qenë një nga vatrat e qëndresës kundër pushtuesve të ndryshëm, vend i dijes dhe kulturës. Çfarë kujtoni nga shkolla, sa u përgatitën mësuesit e juaj për ardhmërinë tënde?
AME: Vite më përpara, mësuesit e parë në Maqedoni dhe Kosove kanë qenë nga Dibra, udhëtonin me qindra kilometra nëpër zonat më të thella vetëm e vetëm që të mësonin popullatën me shkrim e lexim dhe unë krenohem. Pra, krenohem që hapat e parë të mësim nxënies i kam filluar në Dibër, në vendin e dijes dhe të kulturës dhe përkulem përpara veprave dhe mundit të të gjithë mësimdhënësve dibranë, që kanë bërë një punë që sot nuk mund të imagjinohej. Ishte kohë e çuditshme atëherë. Çdo gjë bëhej për pasion dhe atdhetarizëm. Fati ynë i mirë ishte se gjatë gjithë kohës ndiqnim TVSH-në dhe gjitha gjërat e mira i shijonim. Një rast që më kujtohet, të cilën do e veçoja: në lëndën e historisë ne mësonim për historinë e popullit shqiptar, ndërsa në plan program duhej që të mësonim për historinë e Jugosllavisë. Imagjinoni çfarë sakrifice bënin profesorët e atëhershëm, vinin në rrezik çdo gjë për të na arsimuar, ashtu siç duhet dhe atë që na përket ne. Kur bëj një paralele mes asaj kohe dhe kësaj të sotshmes, më besoni që tmerrohem se ku është arsimi i asaj kohe dhe ambicia e profesorëve me atë që sot po ndodh .
KOHA: Kur e ndjetë se aktrimi është ajo që do t’ju përcjellë në jetë?
AME: Siç thash, që në shkollën fillore ne organizonim shfaqje teatrale. Pastaj, kur kaluam në të mesmen, filluam që t’i qasemi teatrit pak më seriozisht, por nuk e mendoja që do më bëhet profesion jete. Kur organizoheshin shfaqje na zgjidhnin nxënësit më të lazdruar ose më çapkënët, profesorët që të mos na largonin nga shkolla na angazhonin në aktivitete. Mua zakonisht më angazhonin në shfaqje të ndryshme që organizonte prof. Burhan Skikuli. Ishin vitet e arta. Në atë kohë organizoheshin në Dibrën time të vogël rreth 4 deri në 5 premiera në vit, një gjallëri e paparë. Paralelisht Teatri “Qemal Ajdini” nxirrte 3 premiera në vit dhe grupi i gjimnazit 2 premiera, të cilat ishin të gjitha të servirura për qytetarët Dibran dhe, veç asaj, organizoheshin edhe turne si në Maqedoni, por edhe jashtë saj. Dhe këtu mbase ka lindur dashuria ndaj këtij profesioni, i cili do na përcjellë deri në frymën e fundit. Pas përfundimit të gjimnazit u regjistrova në UT, në Degën e dramës, me pedagog Xhevat Limanin. Ishim gjenerata e dytë në një universitet të sapo formuar ose më mirë thënë, ishim gjeneratat eksperimentale të asaj kohe.
KOHA: Ju studiuat aktrimin. Për fat, aktorin punëtorë e ndjek një fat i atillë që nëse njëherë angazhohesh në skenë, ajo e përcjellë tërë jetën. Çfarë është skena për ju?
AME: Kanë thënë dhe të moçmit se është një tempull i shenjtë dhe unë besoj që është një tempull i shenjtë për aktorin. Në të njëjtën kohë është edhe një gjykatë, një gjyq i cili peshon paradokset e shoqërisë shumë vjeçare që kanë ndodhur këtu apo në ndonjë cep të botës dhe pikërisht është skena ajo që ua servon shikuesve se si duhet apo nuk duhet vepruar, e pamundura në skenë bëhet e mundur, nata bëhet ditë, e dita natë brenda 1 ore, skena është shumë çka për mua…!
KOHA: Keni interpretuar shumë role, personazhe që me personalitetin e juaj i keni paraqitur në skenë. Cili është roli që keni më për zemër?
AME: Shumica e artistëve thonë që nuk do mund të veçoja rolet, se cili është më i mirë e cili më i dobët. Më besoni është shumë e vërtetë që të veçojmë personazhet që i krijojmë, sepse secili nga ata qofshin ato role kryesore, dytësore ose episode, te të gjithë personazhet japim nga vetja pjesë të asaj që kërkohet, do thosha e shterojmë shpirtin për të krijuar diçka, punojmë pa orar dhe pas gjithë kësaj të thuash se cilin do veçoje është shumë e vështirë. Pastaj kjo pyetje do më dukej më e arsyeshme që të përgjigjet spektatori këtu.
KOHA: Arti në Maqedoni është influencuar nga ngjarjet e ndryshe gjatë periudhës historike. A është Maqedonia një vend i mirë për një aktor?
AME: Ka edhe më mirë, por ka edhe më keq dhe ne jemi këtu. Në këtë shtetin tonë, ata që jemi më keq, sepse nuk e di mbase pse jemi shqiptarë. Po sikur të jesh i nacionalitetit tjetër është vend jo i mirë, por shumë i mirë që të merresh me teatër dhe me asnjë punë tjetër. Arsyet janë shumë të thjeshta: kanë buxhet shumëfish më të lartë dhe me të privilegjuar janë se ne. Ne nuk kemi status të barabartë, nuk e di se deri kur do jemi më pak të privilegjuar. Ne jetojmë në një shtet dhe duhet të jemi të barabartë, por ja qe s’jemi. Besoj që do vijë dita që do vijnë gjërat nëpër binaret e tyre.
KOHA: Teleshikuesi ju ka shikuar edhe në emisione të ndryshme. Vite më parë keni arritur të merrni çmimin “Arritja e vitit në media”. Çfarë flet ky çmim për ju?
AME: Po ne aktorët në Maqedoni detyrohemi të bëjmë ndonjëherë edhe punë të dytë apo të tretë, varësisht se kush se si e gjen veten e tij. Paralelisht me teatrin bëj punë edhe në TV. Kohë më parë isha pjesë e “Tv Alast-M”, ku kam punuar si udhëheqës i emisionit të mëngjesit për 2 vite dhe pas asaj bëra një emisionin tim që quhej “A e dini se”, ku luaja rolin e çirakut në profesione të ndryshme, por mendoj nëse gjërat i bën me sinqeritet, përkushtim dhe dashuri kanë gjithmonë sukses. Pasi e mora çmimin m’u rrit mendja dhe e lash përkushtimin ndaj TV-së (bëj shaka). Sinqerisht, nuk e di se ç’flet ky çmim për mua se as që kam pasur kohë të mendoj se çfarë pas çmimit, tani meqë më parashtruat pyetjen fillova të mendoj për çmimin, por sërish s’kam përgjigje. Besoj që për çmimet do filloj të mendoj kur të pensionohem, kur do na lëshon fuqia atëherë do mendoj për to, tani kemi obligime tjera që nuk na lënë të mendojmë shumë (ehe). Për momentin kam një sezon të plotë në TVM2, çdo të premte transmetohet kuizi “TaxirahaT”
KOHA: Çmimi për një punë në raport me mundin për të është minimal. Çdo punë duhet të paguhet brenda logjikës së vendit ku jetojmë. Ju vetë keni pranuar të bëni diçka që ka lidhje me artin vetëm për hir të pagesës së mirë?
AME: Nuk e besoj që në profesionin tonë mund të bëhen punë vetëm për hatër, gjithandej besoj që mund të bëhen, ndërsa te ne është shumë e vështirë ose aspak e mundshme të bëhet një gjë e tillë që të shesësh veten për hir të pagesës së mirë, te ne ka “o e bën punën, o nuk e bën”. Nuk shesim domate ose speca, por fytyrën e shesim përpara spektatorit. E bukura e këtij profesioni është se arti është subjektiv dhe këndvështrimet janë të ndryshme. Kur na bëhet ofertë për ndonjë punë, domethënë nga i zoti i punës, në këtë rast regjisori të sheh në veprën që do punon dhe pasi pranon konceptin e punës së tij që duhet të bësh, pastaj vjen faza e dytë që duhet të shesësh veten tek menaxherët lirë apo shtrenjtë varësisht nga ankesat dhe hallet që i kanë, në përgjithësi unë personalisht kam probleme me negociatat, realisht jam modest nuk kam marrë ndonjë pagesë marramendëse, dëgjojmë lart e poshtë për kontrata marramendëse por, mua s’më kanë ardhur akoma 5 minutat, sepse kur do me vijnë nuk do i lëshoj (haha)
KOHA: Dokumentarët e juaja jo vetëm në rrethin tonë, por edhe në SHBA, përcollën porosi te shoqëria jonë. Çfarë mund të na flisni më shumë për Amerikën dhe qëndrimin tuaj atje?
AME: Kam shumë miq e shokë në SHBA. Kam pasur fatin që të vizitoj disa herë dhe gjërat i kam parë nga afër. Për punëtorin është vendi që mund të realizon ëndrrat, ndërsa për dembelin vend që nuk e len të vuan për kafshatë buke. Unë vij nga Dibra dhe një Dibër e më shumë janë në Nju Jork, fatkeqësisht apo fatmirësisht nuk e di se si do e gjykoja. Kam pasur fatin të vizitoj Amerikën nga Nju Jorku e deri në Kaliforni, kam vizituar shumë shqiptarë atje si në Teksas, Las Vegas, Washington, Arizona, Los Angelos, San Diego, etj.. Gjithandej jemi ne përveç se në Atdhe (fatkeqësisht). Vitin e ardhshëm planifikoj që të bëj një cikël dokumentarësh me profesionet e shqiptarëve në Amerikë nga ata më të thjeshtit e deri te yjet e Hollywoodit, besoj që kësaj radhe do sjellim tek ne diçka më speciale për spektatorin. Do veçoja një thënie që thonë të tjerët për ne “ Të Duam Atdheun si Shqiptarët Amerikën” .
KOHA: Keni qenë pjesë e zhvillimeve të Festivalit të Teatrit në Dibër. Çfarë mund të na thoni më shumë mbi rrjedhën e këtij festivali?
AME: I kujtoj me nostalgji 8 vitet e para të festivalit. Për fat të keq ka gati 7 vite që jam tërhequr nga organizimi i Festivalit Teatri Shqiptar në Maqedoni, i cili është festivali i parë në RM, por për nga buxheti dhe institucionalizimi ka mbetur i fundit fatkeqësisht… Në momentin që politika u fut që të “menaxhon” me festivalin, aty u tërhoqa dhe ia lash politikës që të menaxhon me një event, i cili sivjet festoi 15 vjetorin e tij fal Ylber Nuredinit, ndërsa politika as që merr mundimin që të vetmin festival, i cili bëhet me mish e me shpirt, me borxhe deri në fyt që ta institucionalizon. Por, nëse flasim për 8 vitet e para kam shumë gjëra për të thënë.
KOHA: Është fakt që Tetari Shqiptar ka mbijetuar, kjo falë pasonit të artistëve, e natyrisht dhe një përkrahje modeste të shtetit. Çfarë i duhet para së gjithash Teatrit Shqiptar sot?
AME: Baticat dhe zbaticat në teatër ekzistojnë në të gjithë botën. Tek ne duhet që një orë e më përpara të kthehemi te objekti ynë. Për momentin jemi duke vepruar te Teatri i Komedisë, bashkërisht me Teatrin Turk dhe Maqedonas. Jemi në një krizë të një hapësire momentale deri sa të përfundon renovimi i Teatrit Shqiptar. Tash për tash këtë e kemi më të rëndësishme dhe pasi të dalim në objektin amë, do shohim se ku jemi dhe çfarë duhet vepruar për të ardhmen. Këtu ku jemi kemi krizë të spektatorit, nuk mund të funksionojnë në një shtëpi tre familje edhe natyra ashtu na ka krijuar, ka dhënë Zoti që vëllai me vëllain ose fëmija me prindërit, të afërmit u vjen dita që ndahen njeri me një anë e tjetri në anën tjetër. Besoj që edhe tek ne duhet të ndodhi sa më përpara kjo gjë, të kthehemi secili tek foleja e vet dhe pastaj shohim e bëjmë se ku jemi dhe çfarë na duhet për më tutje .
KOHA: A duhet arti të jetë nën kujdesin e shtetit në kuptimin që ta zhvillojë atë, ta inkurajojë?
AME: Sigurisht që po. Ambasadorët më të mirë në një shtet nuk janë as vet politikanët, as vet ambasadorët e atij shteti sa janë artistët dhe sportistët, është ky lloj profesioni i shenjtë që prezanton një shtet më së miri dhe besoj që ata që do vijnë për të udhëhequr shteti këtë gjë duhet ta kenë prioritet. Po kush tjetër përveç artit dhe sportit prezanton më së miri një shtet? E dini pse, sepse jemi me shumicë (haha)
KOHA: Filmat te ne zakonisht kanë tendencë fitimi se sa të shtrojnë probleme që e shqetësojnë shoqërinë, të pasqyrojnë këto probleme që janë më koherente. A pajtoheni edhe ju me këtë konstatim?
AME: Ne kemi krizë të filmit në Maqedoni, krahasuar me atë se sa punohet në Shqipëri dhe në Kosovë, dhe ku me të kemi përfitime nga filmat. Fondi i filmit në Maqedoni më shumë interes ka që të jetë bashkë producent në ndonjë koproduksion me shqiptarët, se sa vet ta financojë dhe pastaj të kërkojnë koproduksione. Shumë pak, një ose dy projekte janë të metrazhit të gjatë të financuar nga fondi i filmit, i cili ekziston që nga viti 1945, dhe këto 10 vitet e fundit ose më pak kemi filluar edhe ne shqiptarët të kërkojmë në kulaçin e përbashkët që kemi, dhe sigurisht ajo që na takon nga kulaçi më duket sikur janë disa thërrime. Më besoni kemi regjisorë shumë të mirë shqiptar që nuk u jepet mundësia, përveç se të bëjnë eksperimente të filmave të metrazhit të shkurtër.
KOHA: Ka gjëra që kanë ecur. Koncepti për jetën, mentaliteti..,sigurisht ka ndryshime. Gjërat në Maqedoni gjatë viteve të fundit, jo vetëm për artistët, kanë ecur mirë apo keq?
AME: Çdo gjë në botën normale ka evoluar, përveçse në shtetin tonë, i cili ka evoluar më shumë me policë se sa me gjëra të tjera. Ne merremi akoma me probleme që në të kaluarën i kemi pasur: a është normale që sot në këtë shekull akoma të diskutojmë për gjëra themelore, për libra, për alfabet, për gjëra bazike, për kopshte, për shkolla, për nxehje qendrore, për banalitete nga më të ndryshmet. Bota zbulon a ka ujë në mars, ndërsa ne merremi me gjëra esenciale. Nuk e di se kush është fajtor për këtë që kemi një regres të madh në shoqëri. Fatkeqësisht, te shoqëria jonë më shumë mbizotëron diskutimi i çështjeve politike se sa të shkojmë të kërkojmë zgjidhje dhe t’u qasemi problemeve që i kemi për ardhmërinë e fëmijëve, mendoj që dita ditës po bëhemi parazitë.
KOHA: Te aktori duhet të mbizotërojë dashuria për skenën, kjo është në radhë të parë, apo dashuria për familjen e vendlindjen?
AME: Dallojnë gjërat, pra nuk mund të nivelizohen. Secila e ka sirtarin e vet (ehe) .Të jem i sinqertë, përpara se të bëhesha prind, besoja që dashuria ndaj profesionit do më mbizotërojë gjithë jetës, por momentin që bëhesh prind fillojnë gjërat të ndahen jo se doja unë, por ashtu ishte ligji i natyrës. Të jem i sinqertë, mbi të gjitha kam familjen dhe do bëja çmos që t’i shihja gjithmonë të lumtur, do sakrifikoja çdo gjë për ta. Jam i lumtur që kam prind shembullor dhe do doja të bëja çmos në jetën time që të bëhem edhe unë po ashtu ndaj fëmijëve të mi.
© Gazeta KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.