Tani, pas 16 vjetësh dhe afro 100 samiteve të BE-së si udhëheqësja më e fuqishme e Evropës, Angela Merkel po përgatitet të largohet nga skena. Për BE-në do të jetë fundi i një epoke. Me xhaketat e saj të ndritshme dhe deklaratat pa zë, Merkel është po aq pjesë e samiteve të BE-së sa flamujt dhe verërat e bukura. E paprekur nga skandalet, e patundur nga referendumet, kancelarja gjermane ka parë shumë udhëheqës të vijnë e të shkojnë, duke përfshirë katër presidentë francezë, pesë kryeministra britanikë dhe tetë kryeministra italianë
Ishte e hënë 13 korrik 2015 dhe agimi kishte rënë kur Angela Merkel tha se gjithçka kishte mbaruar: Greqia do të largohej nga eurozona. Pas 15 orësh bisedimesh të krizës gjatë gjithë natës, dukej si katastrofë. Merkel mblodhi letrat e saj dhe po shkonte drejt derës. Nëse samiti do të kishte përfunduar në atë moment, historia e Bashkimit Evropian, monedha e saj e brishtë dhe trashëgimia e Merkel do të ishin shumë të ndryshme. Por drama mori një kthesë tjetër. Donald Tusk bllokoi daljen. Gjatë gjithë natës, presidenti francez, François Hollande, e kishte shtyrë kancelaren gjermane ta mendonte përsëri. Tusk, presidenti i Këshillit Evropian, nuk pranoi ta linte të largohej, duke e bindur atë që të mblidhej përsëri me të dhe kryeministrin grek Alexis Tsipras, duke paralajmëruar për aksionet për BE.
“Në pesë vjet në diskutimet midis Hollande dhe Merkel ishte një rast unik në të cilin Hollande fitoi betejën me Merkelin”, tha Pierre Sellal, atëherë ambasadori i Francës në BE. Hollande ndihmoi në bindjen e Merkelit që të mos rrezikonte “Grexit”, shtoi Sellal: “Ishte kutia e Pandorës, pasojat e së cilës ishte e pamundur të parashikoheshin”. Gjashtë vjet pas asaj ngjarje Merkel është akoma, as Tusk dhe as Hollande, e cila mbahet mend si shpëtimtarja e euros. Edhe kritiku kryesor Yanis Varoufakis, ish -ministri i financave i Greqisë, tha për BBC se Merkel shpëtoi euron duke e mbajtur Greqinë në union, megjithëse ai nuk pajtohet me mënyrën se si ajo e bëri atë. Arsyeja është e thjeshtë: Greqia nuk mund të kishte qëndruar në eurozonë nëse kreditorja e saj më e madhe në BE, Gjermania nuk do të kishte rënë dakord.
Tani, pas 16 vjetësh dhe afro 100 samiteve të BE-së si udhëheqësja më e fuqishme e Evropës, Angela Merkel po përgatitet të largohet nga skena. Për BE-në do të jetë fundi i një epoke. Me xhaketat e saj të ndritshme dhe deklaratat pa zë, Merkel është po aq pjesë e samiteve të BE-së sa flamujt dhe verërat e bukura. E paprekur nga skandalet, e patundur nga referendumet, kancelarja gjermane ka parë shumë udhëheqës të vijnë e të shkojnë, duke përfshirë katër presidentë francezë, pesë kryeministra britanikë dhe tetë kryeministra italianë. Por ajo lë një trashëgimi me dy tehe. Megjithëse ajo është kredituar për mbajtjen e BE-së së bashkuar gjatë më shumë se një dekade krizash të rralla – eurozona, emigracioni, Brexit, Trump dhe më pas koronavirusi – kritikët ankohen për atë që ata e shohin si mungesën e saj të vizionit. Për disa, qasja e saj ishte “auf Sicht fahren” – spektatore e krizave. Ajo kaloi çdo krizë si një shofere në një rrugë me mjegull, duke ecur përpara, nuk ishte e sigurt se ku po shkonte, por gjithmonë e mbante makinën në rrugë.
KANCELARJA E PANJOHUR GJERMANE
Në samitin e saj të parë të BE-së në dhjetor 2005, Merkel ishte relativisht e panjohur. BE sapo kishte kaluar një periudhë të zgjerimit të shpejtë. Polonia, Hungaria dhe tetë vende të tjera kryesisht të Evropës Qendrore dhe Lindore ishin bashkuar me klubin vetëm 20 muaj më parë. Kartëmonedhat dhe monedhat euro kishin qenë në xhepat e njerëzve për më pak se katër vjet. Mbretëria e Bashkuar, e udhëhequr nga Tony Blair, një “pro-evropiane pasionante”, ishte në krye të presidencës së radhës të BE-së. Por gjendja optimiste ishte përkeqësuar nga refuzimi i votuesve francezë dhe holandezë ndaj Traktatit Kushtetues në 2005, duke e lënë projektin në një ngatërresë politike. Gjermania është fuqia kryesore e BE-së: ekonomia më e pasur, me më shumë vota dhe librin më të madh të çeqeve. “Padyshim që çdo kancelar gjerman do të luajë një rol të madh në Bashkimin Evropian,” tha Jim Cloos, i cili kohët e fundit dha dorëheqjen si një zyrtar i lartë me shërbim të gjatë në këshillin e BE. Por individi bën ndryshimin. “Mënyra se si i bëri gjërat: ajo ishte një fuqi e madhe në Këshillin Evropian,” tha Cloos, i cili e vlerëson atë për mbajtjen e klubit së bashku gjatë periudhës më të vështirë të BE-së që nga përfundimi i luftës së dytë botërore. “Ne e kemi mbajtur atë së bashku, në fakt – mirë, ne humbëm britanikët, por kjo është zgjedhja e tyre. Ne e kemi bërë këtë në mënyrën tonë të zakonshme kaotike, të ndërlikuar sepse jemi një bashkim i 27 shteteve dhe institucioneve”.
Në vitin 2005, kancelarja e re gjermane i bëri përshtypje ekzekutivit të BE -së me kapjen e saj të detajeve. Dalia Grybauskait?, atëherë komisionerja e buxhetit e BE -së, kujton takimin me Merkelin në dhjetor për të diskutuar negociatat komplekse të buxhetit të BE -së. “Ishte dita e saj e pestë në detyrë. Ajo i njihte dosjet ashtu si [presidenti i atëhershëm i Komisionit Evropian] José Manuel Barroso dhe unë”. Udhëheqësit nga traditat politike rivale gjithashtu e vlerësuan atë. Ish-kryeministri italian Enrico Letta, i cili tani drejton partinë kryesore të qendrës së majtë të Italisë, kujtoi qëndrimin e saj në pushtet. Në vitin 2014, kur një darkë e G20 në Shën Petersburg e organizuar nga Vladimir Putin i Rusisë përfundoi në orën 2 të mëngjesit pas diskutimeve të zjarrta mbi Sirinë, Merkel ishte një nga disa udhëheqës që qëndruan për të parë valltarët e baletit Bolshoi. Të tjerët shkuan në shtrat, por ajo qëndroi për një shfaqje në ajër të hapur. “Ishte ftohtë,” kujtoi Letta. “Ajo vendosi të mos flinte, por të qëndronte atje dhe të shihte shfaqjen”.
REFUGJATËT
Sa i përket migrimit, Merkel nuk kritikohet për kujdes të tepruar, por për guxim. BE -ja “ende po përpiqet të akomodojë” “vendimet kombëtare” të Merkelit për migracionin, tha Sellal. Duke vizituar një kamp refugjatësh në fund të gushtit 2015, Merkel tha se Gjermania mund të menaxhonte një numër të madh njerëzish që iknin nga lufta dhe persekutimi: “wir schaffen das” (“ne mund ta menaxhojmë këtë”). Menjëherë pas kësaj, ajo hapi kufijtë e Gjermanisë për dhjetëra mijëra sirianë dhe refugjatë të tjerë që kalonin nëpër Ballkan. Me një goditje, ajo kishte copëtuar konventën e Dublinit të BE -së që kërkon nga azilkërkuesit të kërkojnë strehim në vendin e parë të mbërritjes në BE.
Ndërsa integrimi i refugjatëve nga Gjermania është një histori e patreguar suksesi, Merkel do të akuzohet se ka inkurajuar qindra mijëra për të bërë udhëtimin e rrezikshëm përtej Mesdheut. “Nëse nuk do të kishim treguar një fytyrë miqësore, ky nuk është vendi im,” tha ajo, duke justifikuar vendimin e saj më vonë. Aleatët politikë thonë se kancelarja ishte gjithashtu e shqetësuar për fluksin e refugjatëve që destabilizuan vendet politikisht të brishta në Ballkanin Perëndimor. Disa zyrtarë të BE-së fajësojnë qeverinë e Merkelit dhe Komisionin Evropian të udhëhequr nga Jean-Claude Juncker për zbatimin e një plani për shpërndarjen e emigrantëve në të gjithë bllokun përmes kuotave, në një votim thellësisht përçarës të shumicës së kualifikuar në shtator 2015. Duke tejkaluar udhëheqësit e Evropës Qendrore, u ndezen tensione me vendet që refuzuan kuotat dhe tjetërsuan ato që pranuan me dëshirë.