Ishim dhe mbetëm të uritur!
Agim Jonuz, ka lindur në Shkup. Është shkolluar në vendlindje dhe Beograd. Njihet si analist, kolumnist, ish këshilltar dhe zëdhënës i ish-kryetarit të Parlamentit, Lubço Jordanovski dhe ish-kryeministrit Buçkovski. Për momentin, thotë se ndodhet në çajtore dhe pret që dikush ti thotë “më duhesh”. I papunë. Kujt i nevojitet një Agim Jonuz, i papunë? “Atyre të cilët shohin rrezik se do t’ua ulë popullaritetin dhe komoditetin politik?”, thotë ai
Delvina KËRLUKU
KOHA: Z. Agim, gjatë kohës së pushtetit të kaluar, ishit mjaft i zëshëm kundër qeverisjes së atëhershme, ndërsa mbështetet Revolucionin Laraman. Tani që është ndërruar pushteti, mund të na thoni nëse ndryshimet si dhe “jetë për të gjithë” po ndjehen gjithandej?
JONUZ: “Revolucioni Laraman” është një nga filmat që duhet studiuar dhe nga aty duhet të nxirren shumë porosi. Shumë nga pjesëmarrësit në Revolucionin Laraman janë abuzuar si personalitete. Marrë në kontekst, të etiketuar si përfaqësues të një partie e të paguar mirë, si mercenarë të shërbimeve të huaja, si kukulla të sponsorëve të ndryshëm dhe grupeve lobuese… Unë me gjithë përgjegjësi deklaroj se nuk kam librezë anëtarësimi nga ndonjë parti, e as dikush të më ketë paguar, e as kam pasur ndonjë dobi, as pas gjithë asaj industrie të filmit nuk kam marrë angazhim, e cila do të më rriste mirëqenien sociale. Unë nuk kam qenë dhe nuk jam një përkrahës i diktaturave dhe totalitarizmit latent, që janë të paketuara në gënjeshtrat mediatike! Por, nëse çdo shkollë është paguar, unë këtu tashmë e paguaj këtë shkollë me një dhimbje në shpinën time, sepse të gjithë në fund, përveç që kanë përgjuar nga pas, më thonë “Bravo Agim, shkëlqyeshëm ke thënë”, nuk kam pikërisht asgjë! Kjo rrjedh përmes kokave “Bravo Agim”, tek Agim Jonuz.
Çfarë ka Agim Jonuz nga ajo? Po! Ndoshta ka, por ajo që i ka mbetë është brenda rrugës në të cilën qytetarët e zakonshëm dhe të ndershëm ndonjëherë më ndalojnë në rrugë dhe shprehin respektin tim. Dhe, për 90 përqind të politikanëve janë duke pritur, ndoshta, ndoshta..! Le të kthehemi në arsyet e pjesëmarrjes sime në atë Revolucion. Unë jam shkupjan i motshçm, që kam jetuar bashkë me shumë kultura dhe që çmoj traditën në të cilën njeriu i ndershëm, pavarësisht nga përkatësia etnike, në çfarëdo baze duhet të jetojë në paqe, prosperitet dhe mirëkuptim me njëri-tjetrin.
Unë nuk kam mbrojtur askënd dhe nuk protestova ndaj askujt, përveç vetvetes dhe qëndrimet e tyre do të thonë se duhet çdo ‘nijet i pastër dhe i ndershëm’, duhet të ketë një të ardhme që është e lirë nga të gjitha instalimet mirë të komercializuara – lojërat nacionale romantike ‘tre shkrepse”, prapa të cilave qëndron viktima, njeriu i rastësishëm në rrugë. Në Maqedoni ka njerëz të mrekullueshëm që e ardhmja e tyre është paguar shtrenjtë si viktima të disa ‘qëllimeve të mëdha’, përderisa qytetarët e zakonshëm janë akoma të uritur, të etur, nuk kanë mbrojtje sociale, ndërsa gjatë gjithë kohës duke kërkuar në lajme, se cila nga mediat luan në mënyrë të përsosur rolin e tij – “kështu është për njerëzit tuaj të mirë”!
Kur duhet të ndjekim më seriozisht studimin për t’iu përgjigjur pyetjes tuaj nëse ata ndjehen të ndryshuar, duke instaluar një fuqi të re qeverisëse, gjithë ajo që duhet t’ju them është se do të rezultojë në një parafrazim të fjalorit të rrugës (një version kulturor) ndërsa zhurmon “është llokum në kuti të tjera”! Në këndvështrimin e modelit politik të funksionimit, Maqedonia ka hyrë nga një në një tjetër totalitarizëm që me aq sukses është maskuar për momentin në nevojën për kontroll të fortë të terrenit për shkak të çështjes historike të ndryshimit të emrit, si kusht për hyrjen në strukturat e integrimit evropian. Prolog për të luajtur dramën që thotë se duhet të luash “tre hapa përpara, një mbrapa” absolutisht e njëjtë, vetëm se ndryshohen daullet. Njerëzit ishin dhe mbetën të uritur, të dëshpëruar, të zhgënjyer dhe të pashpresë në besimin se do të shohin ndryshime të shpejta dhe të dukshme. Nga ana tjetër, është instaluar një garniturë politike, e cila për fat të keq për të gjithë popullsinë, nuk ka sjellë buzëqeshje tek qytetari i zakonshëm.
KOHA: Mes komunitetit maqedonas dhe atij shqiptarë, si dy komunitete më të mëdha, shihet se nuk ka barazi politike, ekonomike, siç edhe padrejtësitë gjyqësore anojnë në një anë. Dhe, kur flasin politikanët për barazi dhe drejtësi, çfarë shihni Ju?
JONUZ: Në Maqedoni nuk ka barazi dhe as nuk do të ekzistojë derisa të dy etnitetet me numër më të madh të fillojnë të punojnë në interes të shtetit dhe jo në kauzat – frustrimet dhe agjendat e tyre. Por, për të punuar në interes të shtetit, duhet të punojnë njëkohësisht në interesin tuaj personal dhe të mbrojnë të drejtat civile. Dhe pas dy dekadave e gjysmë, institucioni politik nuk arriti të sqarojë pyetjen se çfarë është interesi kombëtar dhe çfarë është shteti. Për të pasur një shtet të shëndetshëm, duhet të kemi një popull të shëndetshëm dhe jo të frustruar, të plagosur, të pafavorizuar nga shumë elementë, duhet të kemi një pikë në të cilën arsyeja do të mbizotërojë mbi emocionet. Maqedonia mbijeton si një urë xhami, në të cilën nga njëra anë është emocioni etnik, dhe nga ana tjetër, arsyeja bashkëkohore e shekullit 21-të.
Ne kemi dy grupet kryesore etnike në të njëjtën shtëpi, ndërsa duhet të jetë një shtëpi për të gjithë, dhe në anën tjetër kemi mega manipulime me Platforma politike kombëtare romantike, me të cilën të gjithë janë humbës, përderisa nuk e kuptojnë se modeli i vetëm modern i shtetit funksional është udha e drejtë, e vërtetë. Kjo nënkupton të drejta të barabarta për të gjithë, kudo dhe sa herë që rrezikohet e drejta e qytetarit. Ajo që ende nuk është zgjidhur dhe ne ende kemi të bëjmë me “kush i jep ose i jep diçka dikujt” është një politikë komerciale mega në dy nivele.
E para është se gjeostrategjia për të cilën Maqedonia është “pikërisht kështu duhet” , dhe e dyta është ajo politikë lokale, e cili gëzon privilegjet e këngës “kështu kemi nevojë”. Dallimet, paragjykimet, konfliktet, përfitime të ndryshme, frustrimi dhe çfarë shohin çdo ditë si padrejtësi dhe pabarazitë do të pastrohen në momentin kur nga skena politike do të zhduken të gjitha “profesionet” maqedonas, shqiptarë, serbë…, etj. Për sa kohë që dikujt i nevojitet kjo gjeostrategji, as nuk do të ketë ekuilibër, as nuk do të ketë balanc, as barazi as edhe kënaqësi te të gjitha palët. Arsyeja është e thjeshtë, në aspektin strategjik, vetëm vendet me paqëndrueshmëri të kontrolluar dhe gjysmë kaos të instaluar janë fitimprurëse për gjeopolitikën. E theksoj: Maqedonia është dhomë e madhe stërvitje për nevojat gjeopolitike për gjysmë kaos kontrolli!
KOHA: Së fundmi, Parlamenti i Maqedonisë miratoi Ligjin e gjuhëve (të shqipes), ndërsa vazhdojnë protestat kundër, me fyerje dhe thirrje antishqiptare, derisa presidenti Gjorgje Ivanov ka paralajmëruar sërish se nuk e dekreton Ligjin në fjalë! Si e komentoni?
JONUZ: Presidenti Gjorgje Ivanov këndon “këngën e mjellmës” së tij, sepse është i vetëdijshëm se kjo është, siç thonë serbët, “e ka luajtur pjesën e tij” në zgjedhjet e ardhshme presidenciale. Ai duhet deri në fund të shlyejë kredinë e tij për VMRO-DPMNE, e cila e bëri president dhe të cilin shumica e popullsisë e quajnë “fikus” për shkak të lëvizjeve të tij njëqind për qind klienteliste ndaj kësaj partie. Ligji për gjuhët është një lojë e madhe e nervave që duhet të mbahet deri sa nuk është instaluar në atë mënyrë që do të funksionojë vërtetë.
Çështje ditësh është kur ai do të jetë zyrtar. POR! Se Ligji siç u përmend më parë është si fushë ideale për ndarjen e komuniteteve, sepse kjo defokuson publikun nga problemet reale të theksuara tashmë, siç edhe i përmendëm: uria, papunësia, mungesa e shpresës dhe dëshpërimi! Pra, është ushqimi ideal për plotësimin e hapësirës së medias që duhet të tregojë se diçka po ndodh. Në të njëjtën kohë, është një temë ideale e përditshme që mban “zjarr në tigan”, ultranaconalistët, megapatriotët, kokat artificiale dhe analfabetët e rrugëve, të cilët eventualisht mund të shfrytëzohen nëse diçka nuk shkon siç ka menduar regjisori për një film. Dhe vetë Ligji i gjuhëve është punë e përfunduar! E pra, si do të funksionojë ai në jetën e përditshme, le të mendojnë ekspertët dhe të gjithë ata që kanë ngrënë mish viçi në dreka e darka zyrtare, ku edhe debatonin: “Kush ka të drejtë dhe kush është në gabim”! Kinse dikush do ta pyet popullin?
KOHA: Z.Agim, që nga 2001-shi e këndej, tensionet ndëretnike na përcjellin pothuajse për çdo moment. Maqedonasit janë të bindur se shqiptarët çdo ditë e më tepër kanë kërkesa në kurriz të tyre, ndërsa shqiptarët mendojnë se gjithmonë e më pak përfitojnë nga institucionet e shtetit! Kur mendoni se këto ndasi do të tejkalohen dhe Maqedonia do të bëhet tamam multietnike dhe demokratike?
JONUZ: Maqedonia ka një demokraci të re që akoma e ushtron, por ky nuk është problemi i vetëm. Populli maqedonas mban komplekset e tyre historike, të cilat nuk mund t’i riparojë. Një popull i pakënaqur për herë të parë mori vendin e tyre që e ktheu atë në drejtimin e gabuar, pra në fillimet e saj. Problemi i saj më i madh është që ka sytë e mbyllura që në këtë zonë jeton bashkë me një popull autokton që kanë nevojë në një farë mënyre që të falënderojnë, për atë se shteti funksionon në përgjithësi. Maqedonia ka qenë gjithmonë një tërësi multietnike, multikulturore, multi-fetare dhe shumëgjuhësore. Ajo që me çdo kusht populli maqedonas insiston në lojën e shtetit kombëtar maqedonas nuk është një problem i shqiptarëve. Autoktoniteti i popullit shqiptar në këto zona është një “plagë e kancerit” në anën e maqedonasve. Ndoshta tingëllon vrazhdë dhe mizor, por ajo është reale të thuhet se nëse shqiptarët nuk do të donin që ky shtet të qëndronte në fillimet të viteve 90-të, edhe nuk do të ishte tashmë. Tani, fakti që maqedonasit nuk do ta njohin kurrë këtë – është një çështje tjetër. Por, këtu ekziston një mënyrë krejtësisht e ndryshme që vlen për të dyja palët.
As maqedonasit nuk kanë dhënë për shqiptarët më shumë se Kushtetuta, ligji dhe të gjitha normat kanë të drejtë për të, në anën tjetër janë fajtorë shqiptarët sepse thjeshtë nuk dinë se si të marrin dhe të instalojnë një rrugë drejt cilësisë, të gjithë ata që i ofron sistemi. Të dyja palët – si shqiptarët dhe maqedonasit nuk janë mjaft të pjekur në mënyrë demokratike, pavarësisht se kush është më i zgjuar ose jo. E gjithë çështja në këtë fushë i referohet paaftësisë për të udhëhequr dhe organizuar një shtet modern. Se kur Maqedonia do të jetë tamam multietnike – është e pakuptimtë, sepse ka qenë prej kohësh multietnike, vetëm problemi është në dizajnimin e brendshëm të cilësisë. Dhe nëse do të jetë demokratike moderne, ajo varet nga një fenomen krejtësisht i ndryshëm. Ky fenomen quhet eliminimi i korrupsionit, krimit, ultranacionalizmit dhe të gjitha pengesave që kanë ardhur si rezultat i papjekurisë politike. Gjithçka do të jetë ndryshe kur maqedonasit të kuptojnë se Maqedonia nuk është vetëm vendi i tyre.
KOHA: Maqedonia ka ecur në një rrugë të vështirë që nga ndërtimi i saj si shtet. Aktualisht, pozicioni i Maqedonisë thuhet të jetë rrugëtimi euroatlantik. Pra, vendi nuk ka alternativë tjetër pos kësaj rruge. Cilat mendoni të jenë sfidat me të cilat ballafaqohet Maqedonia drejt anëtarësimit në BE dhe në NATO?
JONUZ: Problemi me të cilin ballafaqohet Republika e Maqedonisë është përmendur më parë. Këto struktura kanë standardet e tyre që duhet të përmbushen. Askush nuk dëshiron të shikojë të vërtetën në sy dhe të lexojë në gjuhën diplomatike porositë që vijnë dhe të cilat kanë vetëm një “selam”: “Ose, analizoni vetëm si është shteti ose zgjidh jetën përpara”. Sa më shumë që tingëllon mendimi im tmerrshëm ose edhe jo i saktë, çdo person i zgjuar do të pranojë se pas kaq shumë vitesh vrapim në një vend, as NATO as BE nuk ka kohë për të debatuar me dështimin e udhëheqjes së pavarur të pushtetit ekzekutiv, gjyqësor të pavarur dhe mbi të gjitha – pastrimin e krimit si një refleks të pashembullt të instaluar në skenën politike që më së shumti e sheh shtetin si një ndërmarrje të madhe, e jo si shtet në të cilën duhet të bëhet një shtëpi e rehatshme për të gjithë qytetarët. Ky vit do të jetë vendimtar. Unë mendoj se pala shqiptare është shumë më bashkëpunuese, më konstruktive dhe se pozita e saj si subjekt politik e çon atë në një drejtim të mirë.
KOHA: Dikur, në kohën e kryeministrit Vllado Buçkovski, ishit këshilltar në kabinetin e tij. Mund të na flisni pak për këtë kohë dhe qeverisjen e atëhershme? Si arritët të ishit pjesë e kabinetit të ish-kryeministrit Buçkovski?
JONUZ: Askush nuk mund të mohojë faktin se në kohën e kryeministrit Vllado Buçkovski – marrëdhëniet ndëretnike ishin më të qeta. I lumtur jam në qoftë se dikush vë re se unë, si një këshilltar dhe zëdhënës, kam pasur disa ndikime. Kur z.Buçkovski e pranoi mandatin, unë kam qenë këshilltar (i vdekur) personal i kryetarit të Parlamentit, Lubço Jordanovski. Te Buçkovski jam rekomanduar si një ekspert mbi marrëdhëniet ndëretnike dhe si një njeri që në media është pranuar tmerrësisht pozitivisht. Isha shumë i lexuar si kolumnist dhe analist. Jam i lumtur të them se pas shumë vitesh, projekti “Kuvendi i Hapur” është i imi! Me këtë mburrej edhe Qeveria e kaluar! Për herë të parë deklaroj publikisht se me të ndjerin – presidentin e Kuvendit të RM-së, e krijuam idenë simpatike që gjatë pushimeve të deputetëve, të lëshohet muzikë. Së bashku me Lubçe Jordanovski, unë jam kreatori i CD-DJ-Presidentit legjendar. Dhe kështu, kryeministrit Buçkovski i duheshin “shqiptarë të pranueshëm”, që do të ishin një urë lidhëse mes dy etniteteve… Ndjehem i gëzuar nëse dikush vlerëson se ia kam arritur këtij qëllimi. Ajo që ishte zgjidhje nga ana e maqedonasve duhet të pyetet edhe ana shqiptare me vetë faktin kur unë ju ofrova ta ndihmoj dhe këshilloj në kampusin shqiptarë, përveç buzëqeshjeve të nxehta – nuk mora asnjë ftesë. Gënjeshtra më e madhe është se unë kam qenë anëtar i LSDM-së. Asnjëherë, por as tani! Shok i çdo partie – PO! Me të gjithë shok, mirëpo me asnjërin “vëlla”! Ai, i cili që deklaron me qëllim të keq se unë kam qenë ndonjë lojëtar partie, publikisht e thërras në një duel televiziv. Pra.., të këtillë sot janë jokomerciale. Gjithmonë kam qenë vetvetja.
KOHA: Z.Agim, si e shihni rolin e shoqërisë civile në demokratizimin e vendit dhe përmirësimin e “gabimeve” të qeverisjes?
JONUZ: Sektori civil gjithmonë ka qenë bartës i korrektësive të pushtetit të karakterit publik. Tani sektori ka humbur pjesën më të madhe të kuptimit me instalimin e pushtetit të kaluar, sepse ishte në një mënyrë pushtet më totalitar i kontrolluar nga qendrat e fuqisë që sektori civil e keqpërdori për makineri propagandistike të saj. Edhe ajo pjesë e sektorit civil që nuk ishte i kontrolluar nga pushteti, kishte vetëm një epitet propagandistik që quhej SOROSOIDËT. Për kuptimin e një sektori civil, edhe një kohë të gjatë qytetarët nuk do ta ndjenjë të plot kuptimin e fjalës, për shkak se përveç një mundësie të angazhimit dhe përfitimit të parave të imëta, askush nuk e kuptonte se vjen si një fuqi e tretë të kuptimit të tij të vërtet “vox poppuli”!
Sektori civil i kompletuar funksionon në bazë të parimeve të fondeve, granteve, projekteve e kjo njëherë d.m.th. arsyetimin e parave me të cilat financohen. Ç‘ka ju tregon kjo? Kjo nënkupton një filozofi të thjeshtë e cila thotë: “Do të ngritish zërin e popullit, por populli do të këndojë ashtu siç e paguaj unë”!
Sektori civil është i devalvur, vlerësoj se është koha që disa elemente që ishin aktive, tani të shuhen. Kemi gjenerata të reja që janë të gatshëm të sjellin një shpirt të ri në “botën e tretë të politikës”. Si njohës i mirë i ambientit në shtet, vallë mendoni se pushteti është i gatshëm të financojë armën, e cila në çdo kohë tenton të kritikon ose e rrëzon pushtetin?! Mirë se erdhët në shtetin “Skopsko dhe gjithçka është e mundur”! Sektori civil (ai që është në shërbim të politikës) është GOMAR I NGORDHUR, por le të funksionojë edhe më tej, sepse duhet edhe atë qindarkë të fituar nga të rinjtë – të shkurtohet. Le të luajnë “shoqëritë civile”!
KOHA: Cila ishte Maqedonia e fëmijërisë tuaj, pra standardi i jetës, shoqëria, politika?
JONUZ: Nuk dua të flas për Maqedoninë e fëmijërisë sime se ajo është e lidhur ngushtë me një sistem tjetër, të një shteti tjetër. Nëse filloj të ndjehem romantik për shumë gjëra që i kalova në rininë time në një jetë shumë më cilësore, menjëherë do të më quajnë Jugonostalgjik, kështu të karakterizojnë pikërisht ata njerëz që kanë fituar benefite të mëdha nga ajo kohë. Nuk dua të futem në kontekstin ndëretnik të atij shteti, por kisha dashur dikush të më demantojë se ishte shteti më social në botë. Ai që nuk do ta vërtetetojë këtë që them, flet me neveri.
KOHA: Me çfarë merret aktualisht Agim Jonuzi?
JONUZ: Agim Jonuz për momentin ndodhet në çajtore dhe pret që dikush ti thotë “më duhesh”. I papunë. Kujt i nevojitet një Agim Jonuz, i papunë? Ata të cilët shohin rrezik se do t’ua ulë popullaritetin dhe komoditetin politik? Agim Jonuz mund të shihet çdoherë dhe çdokund, se si lirshëm dhe me krenari i sheh drejtë në sy, sepse nuk frikohet se dikush do t’i thotë “ti je një spiun”, “ti je vjedhës”, “je tradhëtar”, “je jo njeri”, “ti na ke shitur”… JO! JO! Prandaj mund të më vërejnë kudo dhe në çdo nivel. Ulem në motorin tim “Honda Pan European”, dhe e ndjek erën e rrugëve të Shkupit, ku jam lindur dhe rritur dhe jam gjenerata e katërt. Një gjë është interesante. Kënga ime e preferuar derisa vozis motorin është “THIS IS A ROAD TO HEAL” ( Kjo është rruga drejt çlirimit). Koicidencë?! Jo! Kjo është përgjigja e të gjitha pyetjeve që ju mi bëtë! Në një fjali! Dhe në ndërkohë e shëroj shpinën nga të rrahurit me dorë, në stilin “Bravo Agim”. Nga bravo, nuk jetohet. Mirupafshim!
