Shkup, 15 tetor – Historianët maqedonas dhe bullgarë do të takohen përsëri sot pas një pushimi prej gati një viti për të vazhduar dialogun, i cili po zhvillohet në kuadër të Komisionit Bilateral Multidisiplinar për Çështje Historike dhe Arsimore midis Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Republikës së Bullgarisë.
Takimi i dhjetë i Komisionit, i cili u krijua për të gjetur një gjuhë të përbashkët për kapërcimin e dallimeve midis dy vendeve në lidhje me ngjarje të caktuara historike, po mbahet në një atmosferë të tensionuar, pasi Sofja vendosi një kusht të ri para Shkupit në lidhje me procesin e integrimit evropian.
Bullgaria së fundmi paraqiti një memorandum sqarues për vendet anëtare të BE, duke mohuar gjuhën maqedonase dhe kombin maqedonas, ndër të tjera, pozicionet e forta të Bullgarisë u konfirmuan edhe në një takim javën e kaluar në Sofje midis ministrave të jashtëm të të dy vendeve, Bujar Osmanit dhe Ekaterina Zaharievës.
Kreu shtetëror maqedonase vazhdimisht thekson se gjuha dhe kombësia, përkatësisht çështjet e identitetit janë diçka që nuk duhet të kontestohet në shekullin e 21-të, por gjithsesi pala bullgare nuk lëshon pe lidhur me tezat e saj për origjinën e gjuhës në vendin fqinj, por edhe origjinën e kombit, i cili në memorandumin shpjegues, ndër të tjera, thuhet se është krijim i Titos.
Javën e kaluar, kryeministri Zoran Zaev tha se populli maqedonas mund të ketë nevojë të përgatitet për mundësinë se Konferenca e parë Ndërqeveritare me Bashkimin Evropian mundet edhe të mos mbahet në dhjetor, për shkak të kërkesave jo-evropiane që Bullgaria na bën, ndërsa lideri i partisë opozitare VMRO-DPMNE, Hristijan Mickoski, nga ana tjetër, tha se në takimin me Zaharievën, Osmanit iu dha një propozim për arritjen e një marrëveshje të re, të ngjashme me atë të Prespës, e cila do të parashikonte ndryshime kushtetuese dhe që do të përcaktonte ekzistencën e kombit maqedonas dhe gjuhës maqedonase nga viti 1945 e këtej.
Ministri i Jashtëm, dje i mohoi këto teza të Mickoskit, duke theksuar se nuk ka ndonjë marrëveshje të re dhe se takimi u përqendrua në forcimin e komunikimit të ndërsjellë në të gjitha nivelet.
“Lidhur me marrëdhëniet me Bullgarinë dhe vizitën time, dua të theksoj: nuk ka Marrëveshje të re, por ekziston një forcim i komunikimit të ndërsjellë në disa nivele. Ne diskutojmë hapur të gjitha çështjet që dalin nga Marrëveshja e Miqësisë, marrim të gjitha hapat për të siguruar një punë të qetë dhe pa pengesa të Komisioneve, për të cilën ju dërguam një falënderim publik për rezultatin e tyre të deritanishëm, si dhe inkurajim për të intensifikuar punën e tyre. Në fakt, Komisioni i Përbashkët i Ekspertëve do të mbajë një takim nesër dhe pasnesër në Shkup, i cili do të jetë një hap tjetër drejt përmbushjes së detyrimeve të marrëveshjes”, theksoi dje Ministri i Jashtëm përmes profilit të tij në Fejsbuk.
Ai bëri thirrje për seriozitet dhe pjekuri politike, marrëdhëniet me fqinjët të mos rregullohen duke shpalosur informacion në publik çdo ditë, dhe akoma më pak spekulime ose deklarata tendencioze që synojnë të tensionojnë atmosferën.
Kreu i shtetit Stevo Pendarovski foli gjithashtu për marrëveshjen e re të mundshme, duke theksuar se për momentin nuk ka asnjë kërkesë verbale nga pala bullgare për një marrëveshje të re dhe për ndryshimin e Kushtetutës.
“Si president, deri më tani nuk kam marrë asgjë me shkrim ose kam transmetuar informacion verbal se një grup kërkesash i janë përcjellë Osmanit në takimin në Sofje,” tha Pendarovski në një intervistë për Top Tema në Telma TV, duke shtuar se deri më tani as verbalisht askush nuk i ka kërkuar palës bullgare të ndryshojë Kushtetutën dhe në aspektin e interpretimit të marrëveshjes dypalëshe.
Ai përsëriti deklaratën e tij, për të cilën thotë se është edhe një qëndrim i fortë shtetëror se nëse nuk hyjmë në Bashkimin Evropian si maqedonas që flasin maqedonisht, nuk kemi nevojë për një BE të tillë.
“Nuk është normale që të diskutohet për çfarëdo lloj ndryshim në Kushtetutë ose anekse dhe shtesa të Marrëveshjes, kjo nuk është e nevojshme”, tha Pendarovski.
Ai sqaron se pakënaqësia në Sofje është për shkak, siç vlerëson ai, gjoja neglizhencës nga ana jonë për Marrëveshjen e vitit 2017 në krahasim me Marrëveshjen e Prespës. Duke pasur parasysh ndryshimet në kuptimin juridik të këtyre marrëveshjeve, njëra është marrëveshje dypalëshe, dhe tjetra marrëveshje ndërkombëtare, të dy marrëveshjet në kuptimin politik kanë rëndësi të njëjtë për ne sepse të dy marrëveshjet hapin dyer të mëdha për integrimin evropian.
Dje, kryeministri Zaev u distancua nga komentimi i pretendimeve të Mickoskit, duke theksuar se duhet të kihet kujdes në këto momente të ndjeshme se çfarë thuhet, me qëllim që të mos ofendohet asnjë palë.
Ai theksoi se palët maqedonase dhe bullgare kanë bisedime dhe se qëllimi është që vendi të ecë përpara, për të cilën ai beson se po bëhen përpjekje maksimale nga ne.
“Unë nuk e di se çfarë do të thotë saktësisht Mickoski, por ne kemi bisedime, një pjesë e atyre bisedimeve janë me materiale me shkrim, duhet të jepni formulimet që po diskutohen, dhe unë nuk do t’i komentoja ato. Ne jemi të përgjegjshëm, duam që vendi të ecë përpara dhe besoj se japim përpjekje dhe përkushtim maksimal, kemi aspirata pozitive, vëmendje, miqësi për të arritur marrëveshje”, tha Zaev.
Ai theksoi se gjëja më e rëndësishme për momentin është të mbrojmë sa më shumë interesat tona, ndërsa të kujdesemi edhe për interesat e palës Bullgare.
“Unë tashmë kam thënë që me propozime të tilla populli ynë duhet ta dijë se ekziston mundësia që Konferenca e parë Ndërqeveritare të mos mbahet, por gjithashtu thashë se nuk është as në interesin tonë, as në interesin e popullit Bullgar. Përkundrazi, ky është qëllimi ynë strategjik si shtet dhe besoj se nuk është në interes as të kryeministrit Borisov dhe as të presidentit Radev”, shpjegoi Zaev dhe shprehu besim se ekziston mundësia për të gjetur një zgjidhje.
Reagimet ndaj zhvillimeve të fundit po vijnë si nga Sofja ashtu edhe më gjerë, dhe sipas analistëve bullgarë, Bullgarisë do t’i bëhet presion për të mos e bllokuar procesin e integrimit evropian të Maqedonisë së Veriut, sepse mbështetjen më të madhe për këtë do ta japë Berlini zyrtar, përkatësisht kancelarja gjermane Angela Merkel.
Zavei, dje kur u pyet nëse kishte ndonjë reagim nga Gjermania dhe vendet e tjera pas deklaratës së tij se është e mundur që të mos mbahet Konferenca e parë Ndërqeveritare, Zaev theksoi se kishte një reagim nga të gjithë, dhe të gjithë, siç tha ai, reaguan në mënyrën e duhur, siç munden, sepse miqtë tanë kujdesen për një proces të suksesshëm.
“Ne jemi me të vërtetë një shembull i rrallë, jashtëzakonisht pozitiv në të gjitha proceset e integrimit evropian dhe euro-atlantik, të cilat janë përpara nesh dhe nuk duan të kenë ndonjë pengesë. Unë do të ndalem këtu, nëse shkoj më tej mund ta lëndoj palën tjetër duke ulur në këtë mënyrë shanset për bisedime të suksesshme”, tha dje Zaev.
Ndërsa kreu i shtetit, dje theksoi se në të gjithë këtë proces po përdorin edhe shërbimet e mira të Gjermanisë si vend që ka presidencën e BE-së, e cila ka një interes strategjik në integrimin evropian të rajonit dhe mbajtjen e konferencave të para ndërqeveritare me Maqedoninë e Veriut dhe me Shqipërinë.
Në mes të këtyre trazirave politike, historianët maqedonas dhe bullgarë sot do të duhet të tejkalojnë kontekstin dhe politikën dhe t’u drejtohen shkencërisht çështjeve për të cilat ata duhet të gjejnë një gjuhë të përbashkët.
Në takimin e dhjetë të Komisionit, i cili do të mbahet sot dhe nesër në Shkup në Klubin e Deputetëve, anëtarët e tij do të diskutojnë çështje dhe tema që synojnë tejkalimin e mosmarrëveshjeve historiografike, por edhe çështje që në të kaluarën kanë qenë pengesë për punën e këtij organi , i cili lindi nga Marrëveshja e Fqinjësisë së Mirë.
Në takim, ndër të tjera, është planifikuar të përfundojë diskutimi i filluar tashmë në lidhje me harmonizimin e rekomandimeve për tekstet shkollore të historisë për klasën e 7-të në Maqedoninë e Veriut.
Takimi i dhjetë është takimi i parë i Komisionit për këtë vit, takimi i fundit u mbajt në nëntor të vitit të kaluar, dhe në qershor Komisioni mbajti një takim virtual për të diskutuar përmbajtjen e procesverbalit të mbledhjes së nëntë.
Komisioni i Përbashkët Maqedonas-Bullgar deri më tani ka arritur të bëjë disa përparime në lidhje me periudhën antike dhe Mesjetën, por asnjë marrëveshje për çështjen e Goce Delçevit. Deri më tani, për një periudhë prej dy vjetësh, Komisioni ka rekomanduar një përkujtim të përbashkët të pesë figurave historike me rëndësi për historinë dhe kulturën e popullit maqedonas dhe bullgar, por edhe për popujt e tjerë në Ballkan dhe në Evropë – Shën Cirili dhe Metodi, Shën Klimenti, Shën Naumi dhe Mbreti Samuel. Janë miratuar edhe rekomandime për përmirësimin e teksteve shkollore të historisë për klasën e gjashtë në vend dhe klasën e pestë në Bullgari, të cilat i referohen periudhës antike nga e kaluara, si dhe rekomandime për përmirësimin e librave shkollorë për klasën e 7-të / dhe klasën e 6-të.
Puna e Komisionit nuk ka arritur t’i rezistojë plotësisht presioneve të zhvillimeve ditore-politike gjatë dy viteve të fundit. Në punën e këtij Komisioni u pasqyrua edhe pozicioni kornizë i miratuar i Qeverisë bullgare vetëm një javë para Këshillit Evropian më 17 tetor të vitit të kaluar për të vendosur nëse Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria do të marrin një datë për fillimin e negociatave.
Debati për gjuhën maqedonase u intensifikua vitin e kaluar, pasi ASHAM vjet gjatë fundit të vitit miratoi Kartën e Gjuhës Maqedonase, ndaj së cilës Akademia Bullgare e Shkencës reagoi me një vlerësim se është një dokument i pasaktë dhe i papranueshëm , si dhe se gjuha zyrtare në Maqedoninë e Veriut është një standard rajonal i shkruar i gjuhës bullgare.
Kryetari i ekipit maqedonas në Komision, Dragi Gjorgiev në një deklaratë për Dojçe Vele vitin e kaluar tha se në takimet e Komisionit, përfaqësuesit bullgarë shmangin përdorimin e termave “gjuhë maqedonase”, “komb maqedonas” dhe “kulturë maqedonase” në kuptimin historik.
Sipas tij, anëtarët bullgarë shpjeguan shmangien e mbiemrit “maqedonas” me dispozitat e Marrëveshjes së Prespës, ku ai nuk përdoret për institucionet dhe organet e krijuara nga shteti dhe se në këtë korpus përfshihet edhe Komisioni si një organ i formuar nga Qeveria.
Edhe Pendarovski theksoi dje se disa herë kanë ardhur propozime nga Sofja për të bërë një deklaratë politike ose deklaratë që të dy palët do të angazhoheshin që Komisioni i përbërë nga historianë të punonte më shpejt, por, siç thekson, nuk por për punën e tij nuk ka as afat kohor.
Ai theksoi se Komisioni punon në mënyrë mjaft solide, vitin e kaluar ai nuk punoi aspak për shkak të Kovid dhe për shkak të zgjedhjeve në vendin tonë.
“Komisioni nuk mund të punojë online. Me përjashtim të këtij viti kur nuk kishte takime, mund t’ju siguroj që komisioni punoi me një rezultat mjaft të mirë. Dhe ju siguroj se nuk ka komision historik të këtij formati në asnjë vend evropian që në 100 vitet e kaluara të ketë punuar më mirë dhe më shpejt se i yni”, tha kreu i shtetit për punën e Komisionit të Përbashkët Maqedono-Bullgar, i cili sot dhe nesër në Shkup duhet të mbajë mbledhjen e dhjetë.
Pas takimit dyditor nesër në orën 17:45 në Klubin e Deputetëve, është planifikuar një deklaratë e përbashkët për mediat e të dy bashkëkryesuesve të Komisionit, Dragi Gjorgiev nga pala maqedonase dhe Angel Dimitrov nga pala bullgare.