Gjyqësia e rreme me dëshmitarë të mbrojtur

Delvina KËRLUKU

Naser Raufi, avokat, lindi më 15 maj të vitit 1957. Shkollimin tetëvjeçar e kreu në shkollën “Liria”, Shkup. U detyrua që gjimnazin ta kryejë në gjuhën maqedonase, poashtu edhe fakultetin, ku edhe dha provimin e Jurisprudencës. Prej vitit 1985 merret me avokaturë. Pas përfundimit të shkollës, do të bëjë praktikë në zyrën e babait të tij, gjykatësi Sejdi Rauf Bajrami, kur kishte hapur zyrën e avokaturës më 27 maj të vitit 1966, dy vite pasi lirohet nga burgu. Nga vitit 1987, avokati Raufi ka filluar të punojë me licencë të veten. Raufi njihet si avokati që ka mbrojtur rastet më eklatante, rastin “Brodeci”, “Monstra”, “Lagja e Trimave”, “Punëtorët e Mavrovës”, “Sopoti”, rasti “Spiun”, vrasje të shumta… Në fillim të karrierës, Raufi ishte penguar të marrë licencën për avokat, pastaj edhe certifikatën shtetërore, meqë historia e të parëve të tij i kishte penguar shumë shtetit. Nga nëna korçare, Marjeta Kërshova, ka huazuar këngën, ku ajo vetë ka qenë mësuese e muzikës.

KOHA: Z. Raufi, detyra e avokatit, në përgjithësi është e vështirë dhe delikate, pasi shpeshherë ndodh që prej avokatit varet edhe jeta e të akuzuarit. Por, detyra e tij bëhet edhe më e vështirë në praktikën gjyqësore të vendit tonë, ku gjykata dhe gjykatësit nuk janë të paanshëm, por të ndikuar. Si ia dilni ta bëni mbrojtjen të drejtë për të akuzuarin që mbroni?

Advertisements

RAUFI: Avokatura, profesioni im, është vërtet shumë i vështirë dhe i ndërlikuar. Ka përgjegjësi të madhe. Për shembull, padia penale është një nga më specifiket, veçmas në rastet e krimit të organizuar, ku edhe dënimet janë shumë të mëdha… flasim kur ka prova. Pra, vetë procedura është më e ndërlikuar. Kemi rastet e veçanta të hulumtimit, informatat e kualifikuara. Por, meqë i punojmë këto lëmi, e kemi edhe certifikatën e lejes për punë. Kur fitet për gjykatësit tek ne, është e vërtet që në shumë raste mbajnë anë, por kohën e fundit, më saktësisht gjashtë muajt e fundit – është një ambient krejtësisht tjetër nga seç ishte. Sigurisht me këtë barrikadën që u bë, edhe gjykatësit që ishin të çoroditur, në fakt të ndikuar nga regjimi i kaluar dhe direktivat ishin të atilla që të mos respektohen rregullat e drejtësisë. Këtë e bënin edhe vet kryetarët e gjykatës.

KOHA: Po nga praktika Juaj e gjatë do ishte mirë që të na tregoni ndonjë rast më të veçantë për ta ilustruar këtë që thamë më lart?

RAUFI: Personalisht tek unë ka ndikuar keq padrejtësia. Në atë mënyrë ku kam patur probleme, kam patur edhe kokëçarje. Rast konkret e patëm rastin “Monstra”, ku kemi kërkuar të shkarkohet Trupi gjyqësor, por nuk u arrit sepse ka qenë e përcaktuar me direktivë të shërbimit sekret, në këtë rast. Kemi patur probleme edhe në seancën ankimore, ku provat tona zakonisht nuk janë pranuar. Pra, në rastet më të ndërlikuara si “Sopoti”, “Monstra” e deri te “Lagja e Trimave”, madje këtu asnjë provë nuk është pranuar pas 200 propozimeve ankimore nga pala mbrojtëse. Nuk u pranua nga ana e gjykatësit, që do të thotë se prokuroria nga ana e gjyqit ka qenë si e njëanshme. Ndërsa, gjykimi në procedurë penale ka të njëjtat funksione të mbrojtjes dhe të akuzës, ndërsa gjykata ka luajtur rolin në një anë me prokurorin. Faktikisht, provat që i propozoi prokuroria, qind për qind u pranuan në gjykatë, ndërsa propozimet tona nuk u pranuan. Në këtë rast, ne reagojmë me proces-verbal dhe tek Gjykata e Apelit, se këtu zakonisht shkojnë në tre shkallë ankesat te gjyqi suprem. Deri më tani arritëm që për rastin “Monstra”, të na pranohet ankesa, se provat e tjera që ne i kemi propozuar, nuk na i ka pranuar gjykata. Te ky rast filloi ajo barazia mes palës mbrojtëse dhe aktakuzën dhe motivi. Tani kemi të njëjtën ankesë për Lagjen e Trimave…

KOHA: A dallon pozita e avokatisë shqiptare nga ajo maqedonase para gjykatës?

RAUFI: Jo, nuk dallon. Sipas përvojës time, nuk kam patur asnjë problem të tillë apo diskriminim. Procedura për palën mbrojtëse ka qenë korrekte. Mund të them që edhe për avokatët maqedonas ka ndodh e njëjta. Problemi i vetëm ka qenë gjykata e tillë siç e dimë të gjithë.

KOHA: Keni mbrojtur të akuzuar shqiptarë edhe për vepra më të vështira, siç është ajo e terrorizmit (rasti i Kumanovës), si ndjeheni kur e shihni se procesi akoma pa filluar, ka marrë kahje të gabuar?

RAUFI: Reagoj. Fillimisht paralajmëroj organizatat që merren me këtë veprimtari, si OSBE-në, me të cilën kam më shumë se 20 vite që komunikoj, Komitetin e Helsinkit, Amnesty Internacional, me ambasadat, posaçërisht atë të SHBA-ve, si dhe ambasada e Holandës, pasi këto dyja interesohen më shumë, natyrisht edhe me ambasadat tjera. Nga ana e OSBE-së ka ndonjë reagim, përmes observimit që edhe e bën, por nuk janë informata publike, sepse ajo që ndodh në gjykatë vështirë është të dihet e të dilet në opinion. Kur nuk ka prokuroria dëshmi, e shfrytëzon dëshmitarin e koduar, dhe vetëm me dëshminë e tij e gjen gjykimin që ata kanë faj, ndërkohë që kjo përvojë është e ndaluar sipas konventave të të drejtave të njeriut. Deri tani, në praktikë, te ne ashtu janë gjykimet, Mbi 80 për qind e rasteve janë bazuar në këto “dëshmi të mbrojtura”. Ashtu edhe në Lagjen e Trimave, dëshmitë e policëve i kemi të koduara, pa arsye. Lind pyetja se pse ato duhet të jenë të koduara, kur dihet se cilët policë kanë marrë pjesë dhe numri i tyre! Ashtu edhe në rastin “Monstra”, i gjithë aktgjykimi është sjellë nga një dëshmi e një dëshmitari të koduar që nuk ka lidhje me të vërtetën dhe që jam i sigurt se do ta zbardhim këtë punë. Edhe te rasti “Sopoti” në pyetje ka qenë dëshmitari i koduar. Ka vite që Prokuroria nxjerr aktakuzë në bazë të dëshmitarëve të mbrojtur, në fakt nga manipulimet.

KOHA: Në opinion janë të njohura rastet Sopoti, Monstra, Kumanova, të cilat është thënë se janë raste të montuara (dy prej tyre edhe u rikthyen për procedim nga instancat më të larta gjyqësore. Si mendoni se do të jetë epilogu i tyre?

RAUFI: Jam i sigurt se te rasti “Sopoti” dhe “Monstra”, epilogu do të jetë pozitiv për të akuzuarit. Botërisht dihet tashmë se janë raste të montuara, gjë që është zbardh, por pritet vendimi final që të njëjtit të lirohen. Presim të tërhiqen aktakuzat. Por, te rasti i Kumanovës, nuk besoj të ketë tërheqje të aktakuzës, do të ndryshohet aktakuza, pra këtu nuk bëhet fjalë për terrorizëm dhe se nuk ekziston definicion për terrorizëm. Sepse ata djem u sulmuan nga shteti, ndërsa të dënuarit nuk ndërmorën asnjë sulm as ndonjë institucioni, as ndaj popullatës civile dhe më e rëndësishme, vet dëshmitë janë se grupi i sulmua nga policia. Pra, për mua nuk është akt terrorist, por ato mund të dënohen për armëmbajtje pa leje. Këtu është në pyetje formacion i UÇK-së, njerëz me uniformë që kanë luftuar kundër një uniforme tjetër. Nuk bëhet fjalë për dhunë, kanosje a vrasje të civilëve… Ne në atë seancën ankimore nuk mund ta shpjegojmë këtë, pasi këtu kemi një hendikep të madh që lënda i jepet gjykatës me lidhshmëri politike, si pasojë e regjimit, ku edhe njihet gjykatësja pa përvojë. Nuk më ka ndodhur deri më tani që më shumë se dyqind prova të propozuara nga trembëdhjetë avokatë, asnjëra të mos pranohet, vetëm një dëshmi e shërbimit sekret dhe ajo madje nuk u realizua me një arsye sipërfaqësore.

KOHA: Pra, nuk jeni optimist se gjërat do të ecin drejtë për rastin e Kumanovës?

RAUFI: Optimist jam në rikualifikim të lëndës, sepse mendoj që do të tërhiqet si dy rastet e tjera. Pra, mund të tërhiqet aktakuza. Ne e dimë që ka pasoja, por për vepër terrorizëm jo. Ata thonë që kanë faj sepse kanë qenë të armatosur, por as nuk kanë patur qëllim të sulmojnë as edhe nuk kanë sulmuar, ata mohojnë se janë terroristë. Këtu, pra mund të dënohen për vepër armëmbajtje pa leje. Vetë dëshmitë e prokurorisë dëshmojnë se ata kanë qenë të sulmuar. Kanë qenë dy persona duke fjetur, në atë kohë, ku i kanë sulmuar në ora 5 të mëngjesit, ku të mos ishin mbrojtur, edhe këta s’do ti kishin rezistuar vdekjes. Pra, kanë mbrojtur jetët e tyre.

KOHA: Sa e dëmtojnë drejtësinë rastet e montuara dhe të imponuara nga politika ditore?

RAUFI: E dëmtojnë shumë. Në fakt, shkelen të drejtat e njeriut. Te rastet e montuara, si ta them, nuk ka asnjë fuqi, posaçërisht tek provat, ku nuk mund t’i pranosh provat e të akuzuarve. Në asnjë rast të montuar nuk janë pranuar provat. Me pranimin e fakteve do të ishin zbardhë vetë montimet. Mendoj që dëshmitari i koduar ka qenë ai instrument i prokurorisë që të montohen këto raste. Nuk kam patur asnjë rast ku nuk ka patur dëshmitar të koduar. Montimet më të shumta bëhen nga ana e prokurorisë, e cila në fakt e përgatit edhe aktgjykimin. Tek ne, Prokuroria ka presioni nga policia dhe shërbimi sekret, në vend që të jetë e kundërta – Ministria e Punëve të Brendshme të jetë në shërbim të prokurorisë. Kështu ishte edhe ligji i vjetër, ndërsa shpresojnë se tani me ndryshimet e reja ligjore, MPB do të jetë në shërbim të plotë të prokurorisë.

KOHA: Deri ku janë reformat në drejtësi, dhe kujt i konvenon që ata të ecin kaq ngadalë?

RAUFI: Personalisht nuk mendoj që ecin edhe aq ngadalë. Por, duhet të shihet një kronologji se çfarë ka ndodhur këto 10 vitet e fundit. Gjykata ka qenë në një erozion të madh, në të vërtetë e dirigjuar prej ish-qeverisë. Nuk them që tani plotësisht është e pavarur, por është drejtuar në një rrugë që ta marrë atë pavarësi. Duhet të punohet, por askush s’mund të pret që aq shpejtë të ecin punët, pra reformat. Por, prej përvojës e shoh se tashmë është paraqitur një ambient tjetër. Pala mbrojtëse tani nuk pengohet që të propozojë prova. Nuk do të kemi më raste të dëshmitarëve të koduar. Kemi gjykatës që janë objektiv dhe jam i sigurt, sepse i njoh, se më përpara kanë qenë nën ndikim të ekzekutivit apo të ndonjë faktori tjetër. Mirëpo, do të duhet kohë dhe punë që të jetë një gjykatë e pavarur. Është kohë e shkurtër që ka ecur të përmirësohet, por është në rrugë të drejtë për t’u bërë e pavarur. Gjithsesi, do të tregojë koha.

KOHA: Ku është efikasitetit i gjyqësorit në Maqedoni krahasuar me shtetet fqinje?

RAUFI: Mendoj se jemi shumë më mbrapa se të gjitha vendet në rajon. Kosova, për shembull, ka specifikat e veta. Tek ne nuk është e mjaftueshme që kemi vetëm Prokurori Speciale. Mirëpo, koha e tregoi se këtu ishte e bllokuar tërësisht Prokuroria Speciale, pikërisht për arsye se nuk patëm gjykatës në këtë prokurori. Dhe, kështu u vonuan proceset për të vendosur drejtësinë në vend. Tani, nuk mund të themi se ka instruksione të shumta për PSP-në. Kjo do të thotë që dëshmitë të pranohen. Kishte ndryshime te kryetarët e gjykatës. Posaçërisht te Gjykata Themelore e shkallës së parë, ku janë të gjitha lëndët e krimit të organizuar. Me shtetet fqinje të bëjmë një krahasim jemi më pas, sepse kanë formuar më herët llojin e Gjykatës së pavarur apo të quajmë ndryshe – Gjykata Speciale. Ne kemi vepruar shumë më vonë.

KOHA: Po të mos ishit bërë avokat, për çfarë profesioni kishit ëndërruar si fëmijë?

RAUFI: Atë që kam dashur ta punoj si profesion ka qenë hulumtimi i antikës. Të kem një atelie me gjësende antike. Kur do të pensionohem, besoj se do ta hap një atelie, meqë edhe sot e kam atë dëshirë. Kudo që shkoj nëpër vende të ndryshme, nuk kthehem pa një skulpturë ose diçka të ngjashme. Por, dëshira ime është një atelie – në një shtëpi në Ohër.

KOHA: Është krijuar përshtypja se avokatët fitojnë shumë. Është e vërtetë, apo legjendë?

RAUFI: Fitojnë. Avokatët fitojnë shumë. Unë nuk jam prej atyre që fitojnë shumë. Fitojnë ata që kanë organizata, ku përfitojnë me tarifë afrofe, ku janë edhe të lidhur me qeverinë me pushtetin ekzekutiv. Kjo ka ndodhur shumë vitet e fundit nga ana e Qeverisë së vjetër. Nga ana ime është caktuar shuma, por ka shumë raste ku kam punuar pa para për ti mbrojtur. Për rastin “Monstra” kam marrë një shumë që është e ulët. Pra, aq sa ti paguaj tatimet e shtetit. Ka raste ku edhe u kam dhënë leje anëtarit ose familjes ta caktojnë vetë shumën, ku edhe ka lëvizur sipas mundësive. Të mos flas për rastin e Sopotit, që asnjë denarë nuk kam marrë. Ata njerëz nuk kanë para as për t’u ushqyer. Te “Lagja e Trimave” kam dhënë një avans, për tatimet, por deri më tani nuk mund të paguhen tatimet. Sepse, në çdo gjykim kemi tatim të paguajmë. Unë u kam dhënë një shumë që në të vërtet mbulon tatimet, por prioritet ju jap atyre që të vendosin.

KOHA: Duke marrë parasysh natyrën e profesionit Tuaj, Ju duhet të qëndroni gjatë kohë jashtë shtëpisë, a keni mirëkuptim nga familja Juaj?

RAUFI: Po, kemi mirëkuptim. Po tanimë e organizoj jetën time. Aktiviteti i punës mbaron në ora 17:00. Ne plotësojmë punën, meqë jemi aktiv, ku kam kolegë pune në zyrën time dhe punojmë 8 orë. Ndodh që të punoj edhe ditën e shtunë dhe të diel, por i kushtoj rëndësi edhe jetës private. Përpara 7 apo 8 viteve shpenzoja shumë kohë në punë, paradite e pasdite. Unë që kam patur rastet e ndërlikuara kanë kërkuar shumë punë e përkushtim. Punoj e do të vazhdoj punën, meqë në avokaturë mbushi plot 51 vite. Por do të shohim se si do të vazhdojnë punët. Avokaturën e kam trashëguar nga babai. Ndërsa gjatë karrierës time jam ballafaquar edhe me probleme, të cilat ndonjëherë të ndalin hapin e të futin në dilemë nëse ia vlen të vazhdosh.