Ndërtimi i shtetit është një proces dhe ky proces kërkon luanë, shqiponja, luftëtarë. Por jo luanë dhe shqiponja të bërë tatuazh në shpatullën tuaj për t’i treguar dikujt se sa shumë ju thyhet zemra për një vend në jug, por luanë dhe shqiponja në zemrën tuaj. Ndoshta jam budalla, ndoshta jam majmun, por jam këtu, duke ngrënë mut nëpër kolumna që duhet të luftojmë të gjithë bashkë, dhe kur them të gjithë bashkë, ashtu si të gjithë ju në perëndim rrini me njëri tjetrin dhe quani veten pacifistë, mirë, ejani kthehuni dhe bëhuni pacifistë!!
Nga Agim JONUZ
Këtë muhabet me vete e bëj në gjumë, sikur po marr pasaportë bullgare. Pse jo! Le të gjendet! Por, ashtu më të madhe! Nuk u japin atyre që nuk firmosin se kanë rrënjë bullgare dhe një “filling” që thotë se “Bay Ganjo” e ka për zemër. Në realitet, çdo vend ka normat e veta ligjore për këtë. Por ajo që po ndodh është pastër dhe më e tmerrshmja eksplicite q…. në tru. Është edhe më e tmerrshme që gjithçka është në baza vullnetare, kështu që edhe “nën duar do të paguash” vetëm për të nënshkruar se je në thelb bullgar. Hej bre maqedonas! Ta rrastë ajo pasaportë. Derisa bullgarët luajnë me ndjenjat kombëtare maqedonase “bilardo xhepi”, katarsisi i mazokizmit në nivelin “oh ka kisha pasaportën” po i bën dëm të pakthyeshëm indit kombëtar maqedonas. Bullgarët kanë krijuar një formulë që funksionon pa të meta dhe vepron në favor të tyre. A po bëjnë llogaritë bullgarët me publikimin e emrave të atyre që kanë marrë nënshtetësinë dhe pasaportën bullgare? A do ta publikojnë ndonjëherë atë listë? Unë personalisht mendoj se një ditë do të ndodhë kur bullgarët nuk do të kenë më kartë në xhep dhe kjo do të jetë goditja përfundimtare. Sigurisht, nëse është e nevojshme për nevojat e të ashtuquajturit lufta e heshtur maqedono-bullgare. Pyetja është, a nuk kanë bërë bullgarët një “blerje kombëtare” të madhe dhe me të dhënat që thonë se rregullorja për marrjen e pasaportës bullgare nënkupton që duhet të firmosni se keni rrënjë dhe ndjenja bullgare? Do firmos një selak analfabet, që nuk ka rrugëdalje tjetër. Pyetja e dytë është sa intelektualë të ditur kanë firmosur!?
Epo, zemra ime, po të japësh bythën me qira, ki parasysh se ai që të merr bythën me qira nuk po të merr bythën ta shikojë, por ta q… si të dojë! Mbi të gjitha e ke lutur që t’ia japësh vet, po ashtu u ke dhënë edhe ryshfet ndërmjetësve. Kush është anormal këtu! Çfarë do të ndodhë kur bullgarët të dalin me atë listë? Atëherë do të përballemi me një rezil edhe më të madh. Në atë listë jam 100% i sigurt se do të ketë emra të shumtë që në këtë cirk me bullgarët e mbrojnë Maqedoninë në stilin e “bezës së syrit”! Shah-Mat”! Pse nuk e bënë bullgarët deri tani!? Ja pse. Sepse gjeostrategjikisht, tërmete politike të këtij lloji nuk duhen për momentin. Evropa dikton! Dhe bullgarët ia kanë “dhënë bythen me qira” asaj! A tu kujtua!? Nëse dikush më pyet se çfarë dhe si i jap vetes të drejtën të mendoj për maqedonasit dhe rezultatet e tyre, do të them sa vijon, megjithëse e di që dikush që e lexon këtë kolumnë po më dërgon tashmë “tre p…. të nënës”. Faleminderit, ju lutem! Mos më bindni që e kam gabim.
Stabilitetin tim social, shtetin, kështu, ashtu, e ndaj me maqedonasit. Ata janë vëllezërit e mi, jam i shqetësuar. Ne hamë bukë së bashku dhe thithim të njëjtin ajër (nëpërmjet maskave). Të paktën kështu aktrojmë. Le t’i lëmë mënjanë maqedonasit (dhe bullgarët maqedonas), le t’i lëmë bullgarët, të njëjtët për të cilët ne në kohën e Titos ishim “amerikanë” dhe u kishim dërguar “çorapëgashtë”, duke mos harruar atë shprehjen “për dy të kuq”. Të njëjtit që vozitën “Zhigulin” ndërsa ne po lavdëroheshim me Mercedes, BMW, Opel dhe shkonim në Bullgari “për të ngulur diçka”. Hajt be q…. Titon dhe AVNOJ, nuk na bënin. Epo,… tani është radha e tyre të luajnë me neve! Ishte e merituar! Lum ata. Ndërsa ne duhej të ndërtonim për këto tridhjetë vjet një shtet që as një dinosaur nuk mund ta thyente, ne po luanim “sana-bana” me fatin tonë shtetëror. Ne kemi qenë majmunë të gjallë dhe do të mbetemi, derisa të na ndodhë diçka vërtet e rëndë. Dhe atëherë do të jetë shumë vonë.
A mund të shpërbëhet Maqedonia si një kifle e tharë në tryezë, pa pasur ndikim në integritetin territorial? Ja si! Theksoj, kjo është thjesht hipotetike. Mundet! Si? Ja një shembull! Edi Rama ngrihet herët në mëngjes, e kalon nga e majta në të djathtë dhe thotë “More, çdo gjë që është shqiptare në Ballkan, do t’i jap pasaportë shqiptare”! Nëse bëhet ball le të jetë ball!’ Unë pretendoj se nga mosha shtatë deri në shtatëdhjetë e shtatë do të marrë pasaportën shqiptare. Duhet të shtjelloj më tej? Shkoi në dreq Maqedonia, pa marrë parasysh se NATO i ruan kufijtë! Aaah!?…Dhe çfarë të bëjmë më pas? E gjithë Maqedonia Perëndimore, gjysma e Shkupit fiktivisht do të jenë “qytetarë të Shqipërisë”! Tingëllon qesharake, por nuk është larg trurit dhe logjikës. Maqedonia Lindore me pasaporta bullgare, sa për të ditur se kush ku është. Natyrisht, askush nuk do ta humbasë territorin e Maqedonisë, por vetëm atëherë do të jetë një “shtet mrekulli” i banuar nga qytetarë të Maqedonisë që garojnë për të goditur gunën e tyre me shuplakën më të madhe. Të gjithë do të mbetemi sërish deklarativisht “maqedonas”, por historia do të jetë qesharake. Edhe nëse babai im ka pasaportë bullgare, kjo nuk do të thotë se është bullgar, pse djali i tij do të ketë pasaportë shqiptare. Do të krijohet një situatë paradoksale. “Kopshti im është bullgar, por unë jam shqiptar” do të jetë situata. Epo ne të dy jemi maqedonas. Epo, këtë timin jeni ju të dy! Ju jeni budallenj! Vetëm ne mund të bëjmë të tilla budallallëqe historike, duke patur parasysh ngjyrat e demosit për sa i përket strukturës së tij etnike.
Çfarë strategjie kombëtare po ndërtojmë nëse bazohet vetëm në çështjen nëse Goce Dellçev është vrarë vërtet në fshatin Banicë apo në shtrat në shtëpinë e të dashurës. Kur teshti Skënderbeu, a ranë gjethet nga pema? Derisa pala shqiptare dhe maqedonase të kenë një bisedë të shëndoshë dhe të eliminojnë morrat nacional-romantike në kokë, nuk ka shtet të shëndoshë. Nuk ka aparat shtetëror modern. Të pathyeshëm. Ndoshta dikush do të thotë që idealizoj shumë, ha byrek në stilin e “jam qytetar lojal pasha nënën time”, ose do të thotë që ndyhem për të qenë interesant. Jo! Logjikë e pastër! Një shtet i shëndetshëm nuk ndërtohet kështu. Një shtet i shëndetshëm ka nevojë për njerëz të shëndetshëm. Po!,.. po,.. Nuk e kam fjalën vetëm për maqedonasit. Dhe për shqiptarët!,…ne jemi të gjithë i njëjti djath.
Po ndërtojmë një komb!?!.. Po ndërtojmë tashakun tim! Ashtu si në plazh kur luan me rërën dhe ajo shpërndahet mes gishtave, kështu që të gjithëve na ikë koha për t’u zgjuar dhe bashkuar nëse duam një vend të shëndetshëm. Kënd be ti ta bashkosh!? Hajvanë? Epo, SI TË NA BASHKOJNË BRE! …. po ashtu,.. ka çizme, ka shkop, kamxhik,… qare tjetër nuk ka! Nëse vërtet duam shtet. Nëse jo le të zhduket një ditë më parë, që të mos mundohemi dhe të jetojmë në një botë të rreme.
Thonë se minjtë largohen të parët nga anija. Unë kam qenë në të gjitha kontinentet (përveç Arktikut dhe Antarktikut), por nuk jam mi. Unë ha byrek që kur e di për veten se duhet dhe mund të jetë më mirë, por me kë po flas? Të gjithë atyre që nga njëra anë u thonë “çfarë arsyeje ti si shqiptar të shqetësohesh për Maqedoninë”, dhe nga ana tjetër si maqedonas të mëdhenj e shohin pasaportën bullgare nën jastëk si arkën e Noes që të nguliten diku në tri…. të nënës dhe nga andej të çirren se janë patriotë të mëdhenj dhe maqedonas të mëdhenj? Natyrisht që gjatë shkrimit të këtij teksti më vjen turp nga shumë miq të mi të ngushtë maqedonas që i njoh që mendojnë njësoj si unë dhe nuk heqin dorë se lufta për një Maqedoni të shëndoshë nuk ka përfunduar. Por, nga mudologët që janë të lumtur që në perëndim ose diku matanë oqeaneve majtas ose djathtas atlasit po ndërtojnë shoqërinë e dikujt tjetër dhe po shtrembërojnë kurrizin përpara një të treti, se ta ndjen shumë. A je i aftë? A je i zgjuar? A je tashakli? Të pengojnë Grujo, Branko, Aliu, Menduhi, Zingo? Trego veten! Mundi ata! Toka është e jotja, ndërto një shoqëri sipas qefit tënd. Lufto. Bëje një fitore në terrenin tuaj, jo të dikujt tjetër. Dhe çfarë është fitorja? Fakti që do të jesh i lumtur që në Perëndim do të mund të blesh një palë këpucë pa bërë llogaritë deri datën një? Aq e ke fitilin? A mund të jesh president i shtetit atje? A mund të jesh në shtëpi atje? Vetëm shtëpia është shtëpi aloooo! Dhe pastaj dikush do të më thotë se këtu po shes topa për veshkë. Jo! Dua vetëm t’u kujtoj të rinjve mundësinë që Zoti dhe ligji u dha dhe nuk po e shfrytëzojnë. Është e drejta të luftosh për të ndryshuar gjërat dhe jo të luash Strucin dhe të fusësh kokën në rërë, dhe atë në kopshtin e dikujt tjetër, në të cilin për dhjetë brezat e ardhshëm do të quhesh si i ardhur, emigrant, i shpërngulur, sido që të jetë, por jo si autokton gjerman, zviceran, belg, kangur apo janki! Të kanë penguar politikanët? Nuk të lanë të marrësh frymë? Ndërroi! Si? Epo, i ri, i arsimuar, intelektualisht i fortë, i lexuar, i gatshëm, mirë, trego vlera intelektuale dhe futu në politikë! Nuk të lënë! Jo? Nuk do të thotë që janë kaq të fortë, por se ti je i dobet për t’i ndërruar! Epo pra, hesht dhe mos ha byrek. Problemi nuk është te qeveria, por te dobësia jote për të ndryshuar. Mos vrapo nëpër qoshe duke bërtitur “phu hajduuutë”, por kapi hajdutët. Jo Grujo, as Shën Asani nuk mund të të bëjë asgjë nëse tregon forcë. Por, ti je një parazit!! Nuk të punohet, dëshiron të jesh zotëri pa punuar, ndërsa edhe vet e di që për të qenë ai që dëshiron, duhet të punosh për të, të mundohesh shumë, të luftosh. Dhe..? Ik në perëndim dhe bëhu i lumtur që me standartin e mesëm në perëndim do të jesh këtu një tashaklia me BMW të blerë “të dorës së dyte” dhe në vendin që e ke lëshuar dhe ia ke lënë ndonjë Brankos, Grujos, Petkos, Asanit, Masanit… Dhe ata të janë fajtorë se nuk ke qenë i aftë si i ri për të bërë vendin tënd Zvicër, Gjermani, Norvegji. Ky vend do të mbetet gjithmonë Maqedoni, por një ditë do të kuptosh që nuk je as aty e as këtu, do të mbetesh një kritik i përjetshëm i themelit tënd mbi të cilin kishe dhe nuk e përdore mundësinë për të ndërtuar shtëpinë që do.
Më kanë ardhur mbi kokë këta mudologët! Nuk ma ndien për të gjithë që do më quajnë lëpirës të bythës së qeverisë! Mos bre!!! Ja sfida! Hajde të gjithë ju që mendoni se keni ikur për shkak të qeverisë, bëni një “Dream Team” njerëzish të zgjuar dhe merrni qeverinë. Epo, është vendi juaj. Hajde bujrum kthehuni, dhe thoni “Git be Taçe”, “Mrsh be Micko”, “Mbylle be Ali”! Por, ose nuk keni kapacitet, ose dikush nuk ua ka bërë me dije se këta të gjithë këtu të paktën po luftojnë, pra çfarë po bëjnë po bëjnë, aq është kapaciteti i tyre. Dhe ata janë në pushtet sepse nuk ka kush t’i sfidojë, t’i ndërrojë, të luftojë dhe të ndërtojë diçka në vend të tyre, qoftë edhe një banana shtet. Sepse midis luftës së mprehtë asketike për shtet që ka tridhjetë vjet zyrtarisht ose për të pastruar mutin e të tjerëve diku për një rrogë të mesme, ju zgjodhët pastrimin (po parafrazoj, apo jo)! Një shtet është aq i fortë aq sa e ndjen se është atdheu yt, dhe në përputhje me rrethanat e ndërton atë dhe lufton për ndryshime. Nuk ka asnjë investim pa shpërblim në përpjekje për ndryshime në jetën e përditshme, edhe nëse në dukje është e padukshme në një moment aktual dhe duket si kohë e humbur. Ndërtimi i shtetit është një proces dhe ky proces kërkon luanë, shqiponja, luftëtarë. Por jo luanë dhe shqiponja të bërë tatuazh në shpatullën tuaj për t’i treguar dikujt se sa shumë ju thyhet zemra për një vend në jug, por luanë dhe shqiponja në zemrën tuaj. Ndoshta jam budalla, ndoshta jam majmun, por jam këtu, duke ngrënë mut nëpër kolumna që duhet të luftojmë të gjithë bashkë, dhe kur them të gjithë bashkë, ashtu si të gjithë ju në perëndim rrini me njëri tjetrin dhe quani veten pacifistë, mirë, ejani kthehuni dhe bëhuni pacifistë!!!
OOO XHEMAAT! E di që ky shtet të bëri ekspert mbijetese në vend të qytetarit dinjitoz. Nuk është e lehtë për ty, bre xhemat. Por ti je ai që e bën shtetin. Pra, ti je çuruku. Allahu të ndihmofte! SIKTER NË SHTËPI!
(Autori është kolumnist i gazetës KOHA)