Kur njeriu vdes, kryesisht fjalë të mira thonë për të. Dejan Anastasijeviç është njeriu që nuk ka nevojë për ta lavdëruar, pasi ai është kujdesur për gjithçka në jetën e tij para se të thotë lamtumirë. Një gazetar serb që të vërtetën nuk e fali dhe fitoi zemrat e shumë njerëzve, një rast përkushtimi të njeriut që ia fali jetën gazetarisë, pavarësisht se shpesh u detyrua të shkruaj jo mirë për popullin e vet
Nga Idro SEFERI
Dejan Anastasijeviç ka ditur gjithçka përpara. Edhe vdekjen e tij. Një serb që e do e tërë bota. Kështu miku ynë – kolegu gazetar iku lehtësisht nga kjo botë. Shëtitur nëpër kohë, ai disi vetëm ia arriti të kalonte kufirin e normales dhe të kalonte nëpër botën e përtejme sikur të ketë gjetur një lidhje gazetareske, të shkoj sërish atje ku gazetarët e tjerë nuk gjejnë mundësi ta kalojnë lehtë. Disi me një truk iku. Dejani ka qenë gazetar në Beograd. Në fillim të konflikteve të armatosura në ish-Jugosllavi, ka nisur rrugë për të kthyer karrierën në një histori të pabesueshme. Nuk kam punuar shpesh me të aq sa kam patur miqësi. Në fillimet e mija në Beograd sapo kisha arritur në Serbi, i ri dhe i njomë. Nga Prishtina atëherë duhej të gjeja vend në Çarshinë e Beogradit. Për fat, një nga njerëzit që më thonë ta merrja në telefon për intervistë, sepse ai mund të ishte objektiv – ishte Dejan Anastasijeviç.
Ashtu e kisha përfytyruar gazetarinë disi kur e mendoja se çfarë doja në jetë. Një hapësirë përplot hare, muhabete dhe gumëzhinë. Redaksia e Vremes kishte gjithmonë një “kafana” afër. Kështu ka qenë e njohur kjo javore. Kryesisht njerëz pa shumë rrogë dhe me energji që bënin një gazetë fantastike.
Dejanin e pyeta nëse kishte qenë ndonjëherë në Kosovë? Kjo shkaktoi një buzëqeshje në redaksi. Dejani e njihte Kosovën më mirë se unë në atë kohë. E njihte Kosovën politike e deri tek Ilir Shaqiri. Aty e bëjmë një intervistë dhe krijova miqësi. Më tha më merr në telefon të pimë një gjë, rastisi të jetoja vetëm 100 metra nga redaksia e Vremes. Në atë kohë, emra dhe njerëz me renome silleshin në këtë hapësirë. Në SOKOJ, një restorant afër futet Deki, siç i thoshin. Pimë diçka në oazën e gjelbërt mes pallateve dhe dhjetëra gazetarëve që kishin lënë histori në këtë hapësirë. Në fund më përcolli deri tek rruga që të ndaheshim bashkë në dy drejtime. Bënte një fytyrë të hidhët kur diçka nuk i pëlqente dhe me humor të zi, që duket se e kishte të përhershëm, më pyeti: “Idro, je ti i gatshëm të vdesësh për ketë gjë?”, mendoj se po i thash. Qeshi dhe me tha “OK, hajde shihemi”.
Kështu fillova ta njihja Kosovën e luftës, Prishtinën e para luftës, informacionet, Hotelin Grand, gazetarët shqiptarë që jo vetëm se i njihte, por kishte histori të pafund. Në gazetari ka njerëz që duan dhe ata që nuk duan. Imagjinata e tij dhe vendosshmëria e kishte sjellë deri tek mediat me renome si “Time Magazine” ku ka punuar për dekada. Dejan Anastasijeviç ishte dëshmitar i kohës së përgjakur, luftës në Bosnje dhe Kroaci. Disi injorueshëm ndaj jetës dhe fatit. Kështu kishte qenë në të gjitha palët dhe kishte raportuar për secilin. I kam lexuar shkrimet e tij të viteve ’90. Mendoja se si do të ishte të isha gazetar serb dhe a do të arrija ta rreshtoja vetën ashtu si ky njeri. Deki ka qenë serb dhe askush nuk e ka dashur see ka shkruar pro dikujt apo ka qenë “tradhtarë”, por sepse ka qenë i drejtë si njeri dhe kulturë. Ka dashur atdheun e tij ta shoh ashtu siç duam të gjithë atdheun tonë.
Pafundësisht rastis të flasim bashkë në disa tubime të shoqërisë civile, disa debate e udhëtime. Dejani dhe unë bëhemi edhe fqinj. Një minutë larg. Takoheshim herë pas here. Kur duhej ta dija kush me kë, i kujt dhe pse, Dejani dinte pafund. Më ka rrëfyer për patrullimet me UÇK-në kur ka shkuar të shkruaj edhe për ta në zonat e luftës, takimet e fundit të tij para bombardimeve dhe se si e kishte kuptuar në aeroplanin e fundit nga Londra për Beograd se Jugosllavia kishte 24 orë derisa të binin bombat, për kolegët që s’i besonin dhe vjehrrën që nuk donte të largohej për në fshat pa e marr televizorin për serialet e preferuara.
Dejan Anastasijeviç, është urryer nga një pjesë dhe disi mister i pazgjidhur ka ngelur një pjesë e historisë së tij. Një ditë të vitit 2007, në dritaren e shtëpisë së tij në Vracar të Beogradit, shpërthen një bombë dhe tjetra jo. Deki më thotë se ishte me gruan e tij aty dhe fatmirësisht ndodheshin një çikë larg. Premtimet për hetime vazhdonin. Deki kishte qenë dëshmitar në Hagë në rastin e Sllobodan Millosheviçit, por dëshmia e tij nuk është marrë si e mirëqenë, por një dëshmi kundër nga një pjesë. Ai kishte qenë pa dijeninë e tij në një listë dëshmitarësh për një gjykim tjetër dhe mendonte se sulmi do ketë ndodhur për statusin e tij para hetuesve, pa qenë i njoftuar. Drejtoi gishtin drejt radikalëve. Kështu kjo nuk u zbardh kurrë.
Në po këtë banesë ndonjëherë ai rrinte drejtuar me shpinë nga dritarja e tij. Një lap top, libra, gazeta dhe shumë tym e shoqëronin duke e bërë të dukej si ndonjë udhëheqës shpirtërorë. Deki u detyrua të ikte disa herë nga Serbia. Diku në vitin 1999 për në Vjenë më pas si i rrezikuar, por edhe pas këtyre ngjarjeve për në Bruksel – ku do të rrinte disa vite. Aty arrijë dhe e gjej në kryeqytetin e Evropës. Sërish i mbuluar në tym dhe me një gotë verë të kuqe ose një margarita. Kështu si Hemingveji i Ballkanit, ai mund ta shkruante një libër. Tani në Bruksel ishte bërë me një biçikletë. Dejani kthehet në Beograd dhe shkon në vendin e tij të vjetër në “Vreme”. Këta gazetarë kanë qenë të njohur si vullnetarët e një familjeje që pavarësisht se me punën e tyre nuk mund të paguanin as faturën e kafenesë, ata ishin elita, njerëzit që nuk mund t’u bësh asgjë pasi nuk kanë çfarë të humbin.
Dejani ishte ulur duke qeshur. Mund të tregonte tragjedinë e tij më të madhe shumë thjesht. Ishim të dy si të papunë në një moment. I thash dalim jashtë për të pirë diçka. “I kam vetëm 500 dinar në tërë pasurinë time… por kam raki”, tha duke më sugjeruar se më mirë do të ishim aty. Por, do të filloi punë të re në BBC serbisht. “Tash unë zyrtarisht punoj për mbretëreshën…”, thoshte. Dejani është paditur, sulmuar dhe shpërblyer për punën e tij, por kurrë nuk ka jetuar gati mjaftueshëm në tërë këtë rrëmujë. Kishte tromb në këmbë dhe pinte pafundësisht. Dhe, çfarë mund t’i thuash një njeriu që të thotë se “po vdes”. Në dy stola të vegjël, në një rrugë afër shtëpive tona, Dejani ma tregon historinë e parkut përballë që e quanin “shiptarac” dhe mënyrën se si dikur jetonin shqiptarët në Beograd. Herë-herë shpaloste kujtime për figura nga rajoni. Shkëmbenim mendimet për ngjarjet politike dhe banalizmin e deklaratave të freskëta.
Dejani ka njohur shumë njerëz në Kosovë e Shqipëri, por edhe në Shkup e në tërë botën. Pa historitë e tij, historia e Ballkanit do të kishte mangësi. Shumica e njerëzve të mediave janë ngjitur në pozita dhe kanë bërë para. Por, ky njeri ka nxitur pikëllim tek kombet e ndryshme dhe porositë duken që në rrjetet sociale duke ngelur njeri deri në fund.
Herët e fundit u takuam ca si më shpesh duke qenë të vetëdijshëm se orët po rridhnin. Harronte dhe ndonjëherë kishte edhe vështirësi. Si je tani?, e pyeta! Gjendja është e qartë, më tha. “Nuk më lajmërohet më as mjekja”. Bëmë rekapitullim të shumë gjerave dhe më sqaroi pse nuk ka mundësi shërimi. “Mos ia lejo vetës të pendohesh”, ishte këshilla e tij. Ka shkruar deri pak para se të vdes. I mbushur me shpirtin e vjetër ballkanik dhe me humor në adresë të tij, më pyet “kënd ta vrasë nga politikanët të mos shkoj dëm nga kjo botë?”. I pezmatuar shpesh me situatën politike, bënte edhe humor: “Nëse do e vras dike nga politikanët shqiptarë t’u bëj nderë vëllezërve të mi. Apo ta vras ndonjë këtu… edhe ashtu nuk e arrij gjykimin”. Mos, i thash, nuk ia vlen. “Lee Harvey Osëald ka vrarë Kennedyn…mos përlyej duart se nuk ia vlen”. Ah, tha, ke të drejtë. Ti ke jetuar dinjitetshëm dhe fatkeqësisht një nga gazetarët që dikur e dinin se përse ishin në këtë profesion.
“Mund të pimë edhe nga një të fundit”, tha dhe qeshi. I thash do ta pimë, por për sonte. E përcolla deri tek cepi i rrugës, u përqafuam dhe dakorduam që do shihemi së shpejti.
“Tung”, më tha në shqip si gjithmonë dhe u largua. Një orë pasi kishte dhënë frymën e fundit, e mora vesh se përshëndetja e tij ishte e fundit dhe mu kujtua pyetja testuese dhe mbase shumë prindërore të tij që e dinte se isha i ri dhe pa idenë se në çfarë po futesha.
“Idro, a je i gatshëm me vdek për këtë punë?”. Lamtumirë!
(Autori është kolumnist i rregullt i gazetës KOHA)