Armiq në Ukrainë, armiq edhe ndaj BE-së!
Rusia dhe Britania ishin gjithmonë të prirura për të parë fuqitë evropiane të dobësonin njëra-tjetrën. Ky refleks është ende aty. Bashkimi Evropian, me të gjitha papërsosmëritë e tij, është e kundërta polare e këtyre lojërave mesjetare të pushtetit, dhe për këtë arsye është një kërcënim themelor për vizionin e tyre të vjetruar për botën. Kjo është arsyeja pse ata janë tani, secili në mënyrën e vet, duke u përpjekur të përçajnë BE-në
Nga Caroline de GRUYTER
Qeveria britanike ka ndërmarrë hapat e parë për të hequr marrëveshjen e saj me BE-në për Irlandën e Veriut – i ashtuquajturi protokoll i Irlandës së Veriut. Shumë evropianë janë të habitur nga kjo. Si mundet qeveria – e cila jo vetëm që nënshkroi këtë marrëveshje ligjore, por e negocioi atë “fjalë për fjalë, presje për presje”, për të cituar negociatorin e BE-së për Brexit, Michel Barnier – thjesht të heqë një traktat ndërkombëtar që hyri në fuqi vetëm vitin e kaluar? Por të habitur, ata nuk janë. Jo në të vërtetë. Sepse në marrëdhëniet e saj me BE-në, Mbretëria e Bashkuar po fillon gjithnjë e më shumë të sillet si Rusia. Sigurisht, ka shumë dallime të dukshme midis asaj që po bën Rusia në Ukrainë dhe asaj që Britania e Madhe po bën në Irlandën e Veriut. Rusia ka nisur një luftë për të larguar ndikimin evropian nga Ukraina, ndërsa Britania e Madhe po vendos “vetëm” pengesa joushtarake.
Por ka ngjashmëri të habitshme: Moska dhe Londra shkelin qëllimisht traktatet ndërkombëtare që ata vetë nënshkruan dhe të dyja antagonizojnë BE-në për ambiciet e tyre gjeopolitike.
Rusia dhe Britania e Madhe mund të jenë kundërshtarë në Ukrainë. Por sjellja e tyre nxitet nga një zhgënjim i ngjashëm dhe në rritje lidhur me paaftësinë e tyre për të ushtruar ndikim gjeopolitik. Rusia dhe Britania e Madhe janë të dyja në skajet e Evropës. Të dy kanë pasur gjithmonë një këmbë në Evropë dhe një jashtë, gjeografikisht, politikisht dhe kulturalisht. Ndonjëherë këto paqartësi janë të dobishme politikisht. Të dyja janë ish-fuqi perandorake që luajtën një rol të rëndësishëm në arkitekturën e sigurisë së Evropës për shekuj, dhe në të njëjtën kohë kishin pjesën më të madhe të territorit, subjekteve dhe interesave të tyre jashtë Evropës. Pjesa më e madhe e masës tokësore të Rusisë ishte në Azi. Evropa ishte vetëm një nga shumë tabelat e shahut në të cilat Moska dhe Londra bënë lëvizjet e tyre gjeopolitike. Dekolonizimi dhe rënia e Bashkimit Sovjetik e ndryshuan këtë. Londra dhe Moska ndiheshin më të dobëta dhe kjo i afroi më shumë me Evropën. Pjesërisht për të kompensuar humbjen e saj koloniale, MB madje u bë anëtare e Komuniteteve të atëhershme Evropiane në vitin 1973. Rusia nuk u bë kurrë anëtare e BE-së. Por pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik në 1991 pati diskutime për anëtarësimin rus në NATO dhe afrimin rus me tregun e brendshëm të BE-së. Rusia u bë anëtare e Këshillit të Evropës (organizata kryesore e të drejtave të njeriut, që përfshin 46 shtete anëtare evropiane) dhe madje edhe Eureka, rrjeti evropian i inovacionit.
Si për Moskën ashtu edhe për Londrën, megjithatë, bashkimi me disa struktura evropiane ishte një përvojë zhgënjyese.
Në Kongresin e Vjenës, në 1814-1815, Rusia dhe Britania kishin vendosur së bashku për të ardhmen e kontinentit me vetëm tre fuqi të tjera të mëdha: perandorinë Habsburge, Francën dhe Prusinë. Por në Evropën e pasluftës, gjërat nuk funksionuan më në atë mënyrë. Në BE dhe klube të tjera evropiane të bazuara në rregulla, fuqitë e mëdha shpesh kishin po aq ndikim sa shtetet më të vogla anëtare. Ata ishin vetëm një ndër shumë. Që nga viti 1945, të gjithë duhet të luajnë me të njëjtat rregulla. Kjo ide nuk u prit kurrë mirë në Londër dhe Moskë. Ata ndiheshin të nënçmuar, dhe ndonjëherë, të tallur. Kështu filloi, thuajse menjëherë, një proces i ngadalshëm tjetërsimi – larg Evropës. Brexit nuk ra nga qielli. As lufta në Ukrainë. Rusia dhe Britania e Madhe tani janë gati të krijojnë një botë në të cilën respektimi i pushtetit është ligj dhe ku forcat e armatosura ose territori ka rëndësi.
Rusia dhe Britania e Madhe janë tani të vetmet vende të mëdha evropiane jashtë BE-së. Por ata janë po aq të pakënaqur jashtë strukturave europiane sa ishin edhe brenda tyre. Inati i tyre është i pashuar.
Si një superfuqi ekonomike, BE-ja projekton rregullat e saj – duke përfshirë vlerat dhe parimet e saj – shumë përtej kufijve të saj. Prosperiteti i saj vepron si një magnet për vendet pa synime perandorake. Kur Ukraina përfundoi një marrëveshje asociimi me BE-në, me kërkesën e saj, Rusia kishte vetëm një mënyrë për të reaguar: përçarje. Në vitin 2014 ajo pushtoi pjesë të Ukrainës lindore dhe aneksoi Krimenë, edhe pse në vitin 1994 Rusia kishte garantuar në mënyrë eksplicite sovranitetin e Ukrainës (në këmbim, Ukraina çmontoi arsenalin e saj bërthamor). E njëjta gjë kishte ndodhur edhe me Gjeorgjinë. Ndryshe nga Rusia, Britania e Madhe ka një traditë të gjatë demokratike. Por duke parë që protokolli i Irlandës së Veriut funksionon mirë për shumicën e qytetarëve në Irlandën e Veriut dhe se ekonomia e Irlandës së Veriut është, pas Brexit, duke u kthyer drejt Irlandës dhe BE-së, qeveria e Mbretërisë së Bashkuar ka një përgjigje të ngjashme si Rusia kur sheh Ukrainën: përçarje.
Në një konferencë në Berlin të dielën, Wolfgang Schmidt, këshilltari më i afërt i kancelarit, Olaf Scholz – identifikoi atë që ai besonte se ishte në rrezik për BE-në që nga pushtimi i Ukrainës dhe përpjekja e Putinit për të ” kthyer kohën pas”. Ishte, tha ai, “nëse pushteti lejohet të mbizotërojë mbi ligjin”.
Së fundi, Rusia dhe Britania ishin gjithmonë të prirura për të parë fuqitë evropiane të dobësonin njëra-tjetrën. Ky refleks është ende aty. Bashkimi Evropian, me të gjitha papërsosmëritë e tij, është e kundërta polare e këtyre lojërave mesjetare të pushtetit, dhe për këtë arsye është një kërcënim themelor për vizionin e tyre të vjetruar për botën. Kjo është arsyeja pse ata janë tani, secili në mënyrën e vet, duke u përpjekur të përçajnë BE-në. (The Guardian)
(Caroline de Gruyter është një autore holandeze dhe korrespondente për Evropën për NRC Handelsblad)
