Bisedoi Delvina KËRLUKU
Mitasin Rezak Beqiri lindi më 15.12.1961 në fshatin Dobërdoll, Komuna e Vrapçishtit. Shkollën fillore dhe gjimnazin e përgjithshëm e kreu në Gostivar, ndërsa Fakultetin Juridik, në Prishtinë. Pas diplomimit punoi më 1991-1993, punoi arsimtar në shkollën fillore “Jehona”, në vendlindje. Më 1993 ishte referent për mbrojtjen e fëmijëve në Njësinë rajonale për Punë dhe Politikë Sociale. Në vitin 2000 është emëruar ndihmësdrejtor në Drejtorinë e Ekzekutimit të Sanksioneve Penale pranë Ministrisë së Drejtësisë. Ndërsa në vitin 2001- 2002 drejtor, në të njëjtën drejtori. Gjatë viteve 2002-2006 ishte kryeshef i tretmanit të personave të dënuar dhe sigurimin e burgjeve, si dhe më vonë edhe zëvendësdrejtor i Entit ndëshkuespërmirësues në Idrizovë. Pas përfundimit të studimeve posdiplomike, do të jetë si mësimdhënës në Universitetin e Evropës Jug-Lindore, si dhe sot në Universitetin “FON”.
KOHA: z. Beqiri, jeni profesor universitar, keni qenë pjesë e stafit të bordit në burgun e Idrizovës, çfarë flasin këta dy profesione thuajse të ndryshme?
BEQIRI: Në qershor të viti 2000 u emërova ndihmësdrejtor i Drejtorisë të Ekzekutimit të Sanksioneve Penal (burgjeve) të Maqedonisë, pas disa muajve edhe drejtor i përgjithshëm i burgjeve pas 17 viteve i vetmi drejtor shqiptar në këtë post. Në periudhën 2006- 2008 kam ushtruar detyrën e zv.drejtorit të Burgut të Idrizovës. Në Drejtorinë e Ekzekutimit të Sanksioneve Penale kam punuar 12 vite, këtu e kuptova se të merresh me këtë punë sa të vështirë aq edhe deficitare. Në Drejtorinë e Sanksioneve Penale punoja si nëpunës shtetëror deri në vitin 2011 kur më përjashtuan nga puna si të papërshtatshëm. Shumë juristë që njohin procedurën penale dhe merren me profesionet e avokatit, gjykatësit dhe prokurorët, por shumë pak juristë e njohin problematikën e ekzekutimit të sanksioneve penale, respektivisht të merresh me veprat penale, krimet dhe burgjet – ishin një nxitje dhe në aspekt të kualifikimit si kuadër deficitar, pasi shumë pak juristë merren me problemet kriminologjike dhe penalogjike. Unë këtu e gjeta veten.
KOHA: Fakulteti për Detektivë dhe Siguri është institucioni i vetëm i këtij lloji në Republikën e Maqedonisë dhe në Ballkan. Kjo veprimtari krijon standarde të larta akademike nga teoria dhe praktika në formimin e kuadrit për këtë profesion?
BEQIRI: Në Fakultetin për Detektiv dhe Siguri pranë Universitetit FON në Shkup ushtroj detyrën e u.d. dekanit te fakultetit. Është konstatim i qëlluar se Fakulteti për Detektiv dhe Siguri me një staf profesional me punën e tyre të palodhshme teorike dhe praktike (me llogari verore dhe dimërore), me literaturë të duhur profesionale u kushton kujdes të duhur studentëve pranë fakultetit. Gjatë studime tre vjeçare, studentët përgatiten si kudër profesional me titull Detektiv i diplomuar, studimet katër vjeçare Kriminalist i diplomuar dhe Magjistër i Detektivëve dhe Sigurisë në ruajtjen e rendit dhe qetësisë publike në vend. Si kuadër profesional në organet shtetërore në Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe agjencitë e ndryshme te sigurimit të pronës dhe pasurisë.
KOHA: Ju vet, si arritët të përqendroheni në këtë profesion për specializim në fushën e zbulimit, parandalimit dhe luftimit të të gjitha llojeve të krimit…?
BEQIRI: Pas një pune të gjatë në problematikën e sanksioneve penale ndërkohë edhe angazhimit tim si ligjërues në UEJL në Tetovë, në Fakultetin e Administrimit Publik ligjëroja lëndët Kriminologji, Kriminalistikë, Penalogji. Si arrita? Arrita me një punë të palodhshme dhe me përkushtim në profesionalizëm. Në vitin 2005 ju nënshtrova provimit të jurisprudencës, ndërsa më vitin 2006 nën mentorimin e prof.dr. Ragip Halili kam mbrojtur punimin e magjistraturës me titull “Organizimi dhe gjendja e Institucioneve Penitensiare në R. Maqedonisë” titullin magjistër i shkencave juridiko-penale në Fakultetin Juridik të Universitetit te Prishtinës. Ndërsa, më vitin 2010, nën mentorimin e prof.dr. Miladin Krstanoski kam mbrojtur punimin e doktoratuës me titull “Risocializimi i personave të dënuar me burgim në Institucionet Penitensiare në Maqedonisë” ku kam fituar gradën shkencore doktor i administrimit publik në Fakultetin e Administrimit Publik UEJL – Tetovë. Tek unë u ndërlidhën dy shtylla kyçe praktike dhe teorike – përvoja dhe profesionalizmi.
KOHA: Që nga shpallja e Pavarësisë, Republika e Maqedonisë ka formuar kuadrin strategjik të sigurisë në nivel qendror me synim të zvogëloj numrin e krimeve dhe të rrit sigurinë e qytetarëve. Sa i sigurt është qytetari i Maqedonisë?
BEQIRI: Sa i përket kuadrit të sigurisë nivel të vendit, ai është mjaft profesional që t’ju garantojë qytetarëve rendin dhe sigurinë publike, si dhe të ndeshet me të gjitha llojet e kriminelëve. Sipas meje, këtu hasim me një problem të keq menaxhimit me organet profesionale. Shpeshherë, edhe para studentëve e kam hedhur një tezë në lidhje me rregullativën ligjore pozitive dhe kuadrin profesional të sigurisë nga njëra anë, dhe vazhdimisht në rritje kriminaliteti në vend nga ana tjetër. Çka duhet ndryshuar? Pse në vend vazhdimisht kemi rritjen e korrupsionit? Si do luftojmë krimin e organizuar e kurrsesi të lirohemi nga kriminelët? E kam thënë edhe më herët në media të ndryshme se duhet ndarë shtetin nga partia. Të pavarësohet gjyqësia, organet e sigurisë duhet lënë të bëjnë punën e vet, të mos përzihet politika dhe partia ne punën e organeve të drejtësisë dhe të rendit.
KOHA: Krijimi i një qeverisje lokale efikase, të qëndrueshme dhe demokratike përmes përpjekjeve të përbashkëta me komunat, dhe përmes tyre të arrihet një performancë e kualitetit të lartë në shërbimin e nevojave për anëtarët e saj, ndihmon në organizimin më të fortë midis pushtetit lokal dhe atij qendror, duke i mbrojtur pareshtur kompetencat e komunave nga tendencat centraliste, si dhe duke i avancuar ato në harmoni me aktet në fuqi… Si i shihni raportet mes pushteti lokal dhe atij qendror kur bëhet fjalë për bashkëpunime të sigurisë?
BEQIRI: Raportet e bashkëpunimit të sigurisë në mes pushtetit lokal dhe qendror, sipas meje, nuk është në nivel të duhur për shkak financimit të pushtetit lokal. Republika e Maqedonisë ka sistem më të centralizuar të financimit të pushtetit lokal, pasi vetëm 3 për qind e mjeteve ju kthehen komunave nga pushteti qendror. Pushteti lokal nuk është në gjendje t’ju garanton qytetarëve shërbimet e nevojshme me karakter lokal të mirëmbajtjes së higjienës (çdo qytet ka probleme të mëdha me deponitë), ujësjellësit, kanalizimeve, elektrifikimit etj., edhe atë për disa arsye tjera: – nuk kemi qeverisje lokale efikase të qëndrueshme dhe demokratike, – nuk ka pushteti qendror sens për zgjedhjen e problemeve lokale, nëse e ka e ka në mënyrë të seleksionuar për një komunitet apo një subjekt partiak që i përket edhe pushteti qendror, – duhet ndryshuar Ligjin e Qeverisjes Lokale, Ligjin mbi ndarjen territoriale, Ligjin mbi Financimin e Komunave, kur të bëhen këto ndryshime mund të presim një bashkëpunim në mes pushtetit lokal dhe pushtetit qendror.
KOHA: Misioni i udhëheqësve tanë ka qenë dhe është të përcaktojë prioritetet strategjike, të përcaktojë objektivat specifike të institucioneve që marrin detyrime, si dhe të harmonizojë veprimet ndërinstitucionale për arritjen e objektivave me interes nacional. Gjithashtu, mision i tyre është të sigurojë rritjen e cilësisë së shërbimeve, konsultimit dhe të sigurisë humane, duke reduktuar dëmet dhe sfidat që prekin drejtpërdrejt qytetarët e Maqedonisë si dhe të intensifikojë politikat parandaluese. A është arritur dikur ky mision për shtetin tonë dhe për sigurinë e jetës së qytetarit?
BEQIRI: Këtu duhet bërë një dallim në mes udhëheqësve tanë të atyre që janë 12 vjet në pushtet dhe opozitës shqiptare. Udhëheqësit e pushtetit nuk i kanë përcaktuar prioritetet strategjike, udhëheqësit e institucioneve shtetërore nuk e kryejnë detyrën e vet konform ligjit dhe kompetencave të tyre, nuk realizojnë objektivat me interes nacional. E di pse nuk i bëjnë këto punë? Në vend shteti është kapur nga partia ( nga partnerët e koalicionit) deri dje,- duhet ndare organet shtetërore nga ndikimet partiake. Në vend kemi gjyqësor te korruptuar janë të kapur në korrupsion – nuk kemi gjyqësor të pavarur, ose janë të pa aftë më menaxhimin e punëve institucionale, mungon cilësia e shërbimeve, s’ka mbet vend për humanitet. Nuk mund të flasim për arritje të sigurisë kur kemi raste të montuara dhe gjykime politike siç janë Sopoti, Monstra, Lagja e Trimave, gazetari Mlladenov, vrasja e dëshmitarit Kërpaç etj. Jo nuk është arritur misioni në sigurinë jetës së qytetarit në vend.
KOHA: Profesor, kanë informuar të burgosurit, por edhe vizitorët e tyre për gjendjen e tmerrshme në burgjet e Maqedonisë dhe kushtet ç’njerëzore në të cilat të burgosurit vuajnë dënimin e paraparë. Si mund ta përshkruani burgun e Idrizovës?
BEQIRI: Po, vazhdimisht jam në kontakt me burgjet, me të punësuarit nëpër burgje, me persona tani më ish të dënuar dhe me persona që aktualisht vuajnë dënimin. Situata nëpër burgje është alarmante. Ja do t’ju tregoj disa parametra se gjendja nuk bën: numri i stërngarkuar me persona të dënuar; kushtet e vështira higjienike; ushqimi nuk është në nivel të kalorisë së nevojshme; lulëzon korrupsioni në çdo krah dhe pavijon (për angazhim me punë jashtë burgut në ndonjë organizatë bëhet kontratë me Drejtorinë në Shkup të cilën paraprakisht duhet të paguash haraçin); tregtia; bixhozi; narkomania… Nëpër burgje mund të flasim për gjithçka por nuk mund të falasim për çështjen kyçe pse qëndrojnë personat e dënuar në burg për çështjen e risocializimit. A mund të risocializohen personat e dënuar në kësi soj rrethanash? Jo këtu s’ka kujdes nga organet kompetente, këtu nuk kryhen obligimet nga ana e ministrisë së drejtësisë, nga ana e drejtorisë së burgjeve, këtu nuk kryhen obligimet nga drejtorët e çdo burgu, këtu çdo gjë ka dalë nga binarët. Sa i përket burgut të Idrizivës, ai është bisedë në vete, burgu është i stërngarkuar me kapacitet prej 800-900 persona të dënuar, ndërsa ne të vuajnë dënim mbi 2000 persona të dënuar kjo tregon gjithçka për kushtet dhe situatën në burg. Këtu duhet thënë se me burgjet kanë menaxhuar të pa aftit, të pa diturit ose të pa interesuarit, kanë menaxhuar të korruptuarit që gjithçka e kanë para nga prizmi i parasë dhe korrupsionit.
KOHA: Cili është një moment kur jeni ballafaquar me një të burgosur, thënë kushtimisht të fajshëm dhe të pafajshëm?
BEQIRI: Puna nëpër burgje është punë shumë e ndjeshme. Personat që qëndrojnë nëpër burgje edhe pse janë të dënuar, ata duhet parë si qenie njerëzore që duhet çmuar dhe kujdesur për ata. Është fakt se nëpër burgje qëndrojnë edhe persona që janë edhe të pafajshëm. Por një gjë duhet kuptuar se me të burgosur, duhet me qenë shumë korrekt dhe i sinqertë me ju, duhet t’u tregosh se cilat janë të drejtat e garantuara me ligj dhe cilat janë detyrat që ata duhet respektuar. Ata nuk duhet mashtruar, ata nuk duhet manipuluar, por duhet me qenë i sinqertë. Ambienti i burgut është ambient specifik, jam munduar vazhdimisht me qenë korrekt dhe me ua tregu realitetin dhe kompetencat që u mundëson Ligji dhe rendi shtëpiak i burgut, është me rëndësi nëse të pranon ky ambient, atëherë e kryen punën si duhet. Jam munduar t’ua sqaroj problemin se ky është burgu. Për këtë që ju jeni këtu, ne – punëtorët e burgjeve, nuk jemi fajtor, por edhe për veprën e kryer dhe aktgjykimin e shqiptuar nga ana gjykatës ne nuk jemi fajtor, prandaj këtë kohë që ju jeni këtu, duhet kaluar bashkë.
KOHA: Cili ishte roli juaj në burgun e Idrizovës dhe pse ju kthyet arsimit, pra mësimdhënies?
BEQIRI: Emërimet nëpër burgje bëhen nga ana e Qeverisë me propozimin e subjekteve politike që janë në koalicion qeveritar. Subjekti që unë i takoj – PDSH-së, në viti 2006-2008 më emëroi zv.drejtorë në burgun e Idrizovës, si kuadër profesional me pretekst që puna të kryhet me profesionalizëm dhe ndershmëri. Për këtë më së mirë mund të flasin ish të burgosurit dhe punëtorët e burgjeve. Në burgun e Idrizovës ndërkohë u shkarkua drejtori dhe pesë muaj nuk u emërua drejtori nga ana e Qeverisë, ndërsa unë duhej t’i menaxhoj punët. Punën e kam kryer me përkushtim dhe profesionalizëm, në burg kam qëndruar kur e ka dashur nevoja, në çdo kohë dhe moment edhe atë: të premten në mbrëmje, të shtunën paradite, të dielën pasdite e mos të flasim për ditët e punës. Gjatë punës, vazhdimisht kam biseduar me persona të dënuar për kushtet e qëndrimit në burg, sjellja e gardianëve dhe personelit të burgjeve, vendosja, ushqimi, higjiena, si dhe tretmani i personave të dënuar. Roli im në burgun e Idrizovës ka qenë profesional. Ndërsa, para se të tregoj se pse u ktheva në arsim, duhet sqaruar një moment shumë të hidhur në jetën time. Në vitin 2008 u shkarkova nga detyra e zv.drejtorit dhe u ktheva në Drejtorinë e Ekzekutimit të Sanksioneve Penale. Në zgjedhjet e parakohshme parlamentare të vitit 2011, unë isha si kandidat i mundshëm në Listën e Partisë Demokratike Shqiptare, ndërsa në këtë periudhë të fushatës zgjedhore – isha i detyruar të bëjë fushatë dhe të shihem me elektoratin, mirëpo nga ana e drejtorit të Drejtorisë së Sanksioneve Penale, u sanksionova me Vendim ndërprerje të marrëdhënies së punës me pretekst se tre ditë nuk isha lajmëruar në punë. Këtu nisi kurthi ndaj meje dhe problemet me organet e sistemit të drejtësisë. Nëpër labirintet e organeve të drejtësisë dhe gjykatave (nga Gjykata Themelore Shkupi 2, Gjykata e Apelit e deri te Gjykata Supreme) u ënda dy vite, por pa sukses. Këtë e them me një dhimbje të madhe jo pse mbeta i papunë, por mënyra se si më larguan nga puna! Tani pres që të nis e mbara në organet e drejtësisë dhe të nis përsëritjen e procedurës gjyqësore për kthimin në vendin e punës, të cilën e humba me pa të drejtë. Në fakt, unë isha në arsim, por isha si ligjërues (viziting) i jashtëm në UEJL në Tetovë. Dhe pastaj, në arsim u ktheva se nuk pata nga t’ia mbajë, mbeta në rrugë. Në vitin 2013 jam angazhuar në Universitetin FON si ligjërues i rregullt në lëndët “E drejta penale” dhe “E drejta e procedurës penale”, “Krimi i organizuar” dhe “Penologji” në Fakultetin Juridik dhe Fakultetit për Detektiv dhe Siguri.
KOHA: Z. Beqiri, kur flitet për siguri vërshojnë mijëra pyetje si: perceptimi i publikut ndaj rreziqeve; protestat publike janë në shkallë më të ulët krahasuar me vitet paraprake; Policia është e trajnuar dhe është rritur kualiteti në komunikim dhe parandalim të krimeve; Siguria në shkolla është me tendenca të përmirësimit, krahasuar me ca muaj paraprak; Organet kompetente mbajnë në shkallë të lartë komunikimin dhe ka informacion të mjaftueshëm dhe qytetarët kuptojnë drejt kërcënimet dhe sfidat reale; etj, etj. Pra, si e shihni situatën në pikat e lartpërmendura?
BEQIRI: Situata në përgjithësi është e tendosur në vend dhe rajon. Në këtë gjendje ne nuk mund të jemi indiferent, por shqetësimet janë në ne. Sa i përket në vend vlen të theksohet një koncentrim i madh i pushtetit në duart e partnerëve të koalicionit paraprak të cilët keq e menaxhuan situatën ose e menaxhuan në drejtim njëkahësh vetëm atyre si u vjen mirë, punësohen vetëm kudro partiak (mbushë së kutive të votimit – makineri votuesish) e jo profesionistë, punësohen kuadro e rrinë në shtëpi e marrin paga – Ku ka kështu? ri në shtëpi e merr paga e dikush tjetër përjashtohet nga puna! Organet policore edhe pse të trajnuar për punë profesionale por është keq menaxhuar nga udhëheqësit e tyre që e kanë keqpërdorur detyrën zyrtare dhe i kanë tejkaluar kompetencat e tyre. Me një fjali gjithçka doli nga binarët. Në sistemin e drejtësisë (emërohen kuadro jo profesionistë në Këshillin Gjyqësor dhe atë Prokurorial), në sistemin e arsimit është devalvuar gjithçka që ka qenë me vlerë) etj.
KOHA: Siguria duhet të fillojë nga familja? Sa e sigurt është familja juaj dhe ju në këtë shtet?
BEQIRI: Për çfarë sigurie dhe garance të familjes sime dhe shumë familjeve tjera mund të flasim kur jemi të preokupuar me papunësi të lartë, korrupsion në çdo pore dhe sferë të institucioneve shtetërore dhe publike duke u nisur nga gjykatësit, mjekët, profesorët, nëpunësit shtetëror… Kjo është edhe arsyeja pse një numër i konsiderueshëm i të rinjve e lëshojnë vendin dhe shkojnë në vendet perëndimore. Ta rrumbullakoj përgjigjen e pyetjes suaj: S’ka punë, s’ka siguri dhe s’ka perspektivë.
KOHA: Nëse do të pyesim se cili është rrëfimi i fëmijërisë, i shkollës dhe vet jetës, çfarë mund të na tregoni?
BEQIRI: Për sa i përket kësaj çështjeje gjithçka çka varet nga gjiri i dashur familjar, mësuesi i shkollës fillore, klasa dhe shokët e klasës është ajo që të mbetet një kujtim i pashlyer, ndërsa gjithçka çka pason më vonë është krejt e pa vlerë, është krejt e pa normuar, sot ka ardhur koha kur i pa drejti tregon drejtësi, i pa moralshmi folën për moral i pa dituri folën për dijen. E çka të them.
© Gazeta KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.