Delvina KËRLUKU
Doc. Dr. Aurora KARAMETI është doktore e shkencave të informacionit dhe komunikimit nga Universiteti Sorbonne Nouvelle Paris 3 (2005-2011). Jep mësim në Universitetin Shtetëror të Tetovës dhe Ecole Supérieure de Journalisme de Paris në programin License EAD. Më parë ka dhënë mësim në Universitetin e Evropës Juglindore në Tetovë, ku ishte e angazhuar edhe në Zyrën e Marrëdhënieve Ndërkombëtare. Ka punuar si gazetare dhe moderatore në disa media në Tiranë. Krahas karrierës, është trajnuar në universitete të njohur ndërkombëtarë në fushën e Info-Com, si në Indiana University-Perdue University Indianapolis, Indiana University-UEJL, Florida State University në Programin JFDP financuar nga Departamenti Amerikan i Shtetit. Ka ndjekur trajnime në Këshillin e Europës ne Strasbourg dhe në Universitetin Robert Schuman në Strasbourg mbi marrëdhëniet me publikun dhe politikat e fqinjësisë së mirë. Është e diplomuar Gazetare nga Universiteti i Tiranës (u ka kryer edhe studimet e Masterit. Është autore e dy librave “Guerre, médias et géopolitique: les influences réciproques” dhe “Media dhe gjeopolitika e një konflikti etnik: Maqedonia viti 1. Ka marrë pjesë në projekte si Tempus, Service Learning, Erasmus+ etj. Ka prezantuar në shumë konferenca ndërkombëtare dhe ka botuar një numër të madh artikujsh shkencorë në revista ndërkombëtare. Është njohëse e gjuhës angleze, frënge dhe italiane. Është anëtare e disa organizatave profesionale ndërkombëtare si dhe alumna e qeverisë amerikane dhe qeverisë franceze.
KOHA: Cili është rrëfimi i jetës tuaj në Sorbone Nouvelle – Paris, ku edhe keni marrë titullin doktor i shkencave për informacion dhe komunikim?
KARAMETI: Pranimi në atë universitet ishte një arritje shumë e madhe. Por, pas gëzimit për këtë arritje, filloi përballja me një realitet që nuk e njihja. Niveli i kërkesave akademike ishte shumë i lartë. Udhëheqësi im ishte një profesor me një jetë të tërë përvoje ndërkombëtare dhe pritshmëria e tij ishte jashtëzakonisht e madhe. Grupi i doktorantëve në laboratorin e tij vinte nga Franca dhe vende të ndryshme të botës dhe shfaqte formim shumë të fortë. Profesorët e tjerë që na mbanin leksione vinin nga universitetet më të mirë në botë. Pra, më duhej të mblidhja të gjitha forcat për të qenë edhe unë në lartësinë e kërkuar. Unë nuk kam jetuar kurrë në Francë, prandaj edhe gjuha në fillim ishte një vështirësi në komunikimin me atë rreth njerëzish. Më ndihmoi shumë një bursë e qeverisë franceze, e akorduar nga ambasada, e cila bëri të mundur të qëndroja në Paris për një vit akademik. Ai ka qenë një vit sa për dhjetë vite. Leximet në bibliotekat e universitetit dhe në Bibliotekën Nacionale të Francës “François Mitterrand” zgjasnin gjithnjë më shumë nga parashikimi. Atje gjeja literaturë të mrekullueshme dhe s’mund ta lija pa e shfrytëzuar. Atje ishte një kënaqësi e madhe të lexoje. Meqenëse ulesha në sallën e kërkuesve shkencore, unë vetëm i porosisja librat dhe bibliotekarët më lajmëronin në formë elektronike në tavolinën time të punës kur m’i kishin gjetur librat dhe mi sillnin aty. Këto lehtësira as që i kisha imagjinuar më parë. Dhe unë, atë kohë mund ta kujtoj vetëm si lexim dhe punë. Në shkollë, ishin të pakta pauzat që bënim kur dilnim si grup për një drekë apo për çaj në braseritë rreth universitetit. Sidoqoftë, ai vit plotësoi tek unë shumë zbrazëti që kisha nga shkollimi i mëhershëm, i cili ishte vetëm në gazetari, ndërkohë që kisha hyrë tashmë në një program të shkencave të informacionit dhe komunikimit. Gjithashtu, unë krijova bazën e nevojshme për tezën e doktoratës. Për këtë gjë, më ndihmoi shumë edhe një program i financuar nga Departamenti Amerikan i Shtetit nëpërmjet të cilit pata mundësi të qëndroja për pesë muaj në Florida State University, ku gjithashtu bëra kërkime dhe mësova shumë nga disa profesorë më të njohur në shkencat e informacionit dhe komunikimit. Prej studimeve doktorale që zgjatën pesë vjet, unë vetëm kaq kohë kam qenë doktorante me kohë të plotë. Pjesën tjetër kam punuar për tezën, njëkohësisht duke qenë edhe asistente me kohë të plotë në universitet. Pas pesë vjetësh e gjysmë, e mbrojta tezën me sukses. Ajo është një nga ditët më të bukura në jetën time. U quajta doktore e shkencave te informacionit dhe komunikimit për herë të parë në sallën e famshme Bourjac, te Universitetit të Sorbonnes, që daton nga vitet 1200. Kjo ishte një ëndërr e bërë realitet.
KOHA: Si nisi jeta juaj si mësimdhënëse?
KARAMETI: Në vitin 2003 punoja si gazetare dhe moderatore në televizionin mbarëkombëtar Alsat, në Tiranë. Meqenëse isha gazetare profesioniste, dekani, asaj kohe i Fakultetit të Shkencave dhe Teknologjive të Komunikimit, Michel Bourse, më ofroi të mbaja disa orë mësimi mbi gazetarinë televizive, pasi në atë kohë në Maqedoni kuadrot e arsimuar në këtë fushe, ishin të rrallë. Nisa të vija periodikisht në Tetovë. Ndërkohë, u vendosa në Maqedoni. Shpresoja të nisja punë në media, në profesionin tim, por konstatova se nuk kishte media elektronike profesionale në gjuhën shqipe, ku unë mund të punoja. Ndërkohë, pata ofertë që të mbaj mësim me kohë të plotë dhe kështu nisa punën në universitet. Sigurisht që ishte një aktivitet i përditshëm krejt i ndryshëm nga ai që kisha pasur në Tiranë. Mjedisi i punës po ashtu. Por, puna me studentët më pëlqente, sepse gjeneratat e para ishin shumë të interesuara të mësonin; pyesnin për çdo gjë, ishin ambiciozë dhe më shumë vullnet për projekte. Universiteti ishte një fazë e re në jetën time, e cila më orientoi drejt studimeve pasuniveristare dhe trajnimeve të shumta për mësimdhënie.
KOHA: Krahas karrierës tuaj si mësimdhënëse, keni një përvojë të madhe në trajnim me universitetet ndërkombëtare, ndër ta me Universitetin e Indianës, Universitetin Shtetëror të Floridës dhe shumë universitete të tjera si në Evropë ashtu edhe SHBA. Si ka ndikuar kjo përvojë?
KARAMETI: Unë kam qenë çdo herë e gatshme të vazhdoj zhvillimin profesional. Kam pasur dhe kam dëshirë të mësoj për fushën time, të jem në hap me kohën. Kjo është vërejtur nga institucionet financuese dhe unë kam ndjekur disa programe në SHBA dhe Evropë. Që kur isha studente merrja pjesë në shkolla vere në Evropë, kam bërë praktikë në Këshillin e Evropës, etj. Si gazetare dhe mësimdhënëse kam qenë gjithnjë një hap përpara shumë kolegëve të mi. Unë jam larguar për trajnime dhe programe të gjata disa mujore nga shtëpia dhe kjo është një sakrificë që nuk e bën çdo grua në Maqedoni. Madje, shumë kolegë dhe të njohur janë habitur me mua. Por unë nuk mendoj se një grua intelektuale duhet të bjerë pre e provincializmave, kudo që të jetojë. Personalisht, mendoj se të gjitha përvojat më kanë formuar gradualisht, duke më bërë sot një intelektuale pa mëdyshje në bindjet dhe parimet e mia. Unë sot jap mësim në universitetet më të mira në rajon si edhe në Shkollën e Lartë të Gazetarisë, më e vjetra në botë, ESJ Paris. Kjo e fundit është një përvojë e jashtëzakonshme jo vetëm sepse jam pjesë e një stafi evropian, por edhe sepse mbaj mësim online, një trend i kohës sonë. Shpresoj që edhe universitetet tona një ditë të krijojnë të tilla mundësi për studentët tanë. Unë jam munduar që të sjell në Maqedoni edhe profesorë e gazetarë të njohur për të prurë për studentët edhe njohuri e përvoja të reja. Kështu, kam organizuar ardhjen këtu të profesorëve të njohur amerikanë dhe francezë si Steve McDowell dhe Cecile Vrain.
KOHA: Ju jeni marrë një kohë të gjatë me gazetarinë. Mund të na tregoni ç’është gazetaria e vërtetë dhe sa zbatohet ajo në përditshmëri?
KARAMETI: Sot gazetaria profesionale është vënë përballë gazetarisë online. Media konvencionale e informacionit po sfidohet fuqishëm nga mediat e reja. Në këtë kohë, media dhe gazetarët profesionistë duhet të tregohen më të ditur se kurrë, sepse ata kanë një mision shumë të madh: të ruajnë profesionin e tyre. Ata nuk e kanë me monopolin e informacionit prandaj duhet të gjejnë shtigje bashkëkohore për ta vazhduar detyrën. Unë e përmend “misionin”, sepse gazetaria profesioniste në median informative nuk është vetëm punë e biznes, por edhe një mision. Ato i duhen njerëzimit jo vetëm për të siguruar informacionin e saktë e të konfirmuar në mënyrë profesionale, por mbi të gjitha i duhen si një roje e demokracisë. Prandaj, në të gjithë kemi për detyrë ta ndihmojmë këtë sektor, për të mirën e përgjithshme dhe të secilit prej nesh. Nga ana e vet, media dhe gazetarët duhet të jenë inovative, të ndjekin të rejat e shkencës dhe të punojnë fort për të qenë ata vetë në krye të këtij biznesi. Amatorë ka pasur dhe do ketë në internet, por internetin së pari duhet ta përdorë me zgjuarsi çdo media dhe gazetar profesionist. Për sa i përket gazetarisë në përditshmërinë tonë, mendoj se ka sot gazetarë shumë të mirë, të cilët bëjnë maksimumin në kushtet aktuale. Në një shtet normal, ata mund të ishin me të vërtetë yje të medias së shkruar dhe televizionit, të paguar shumë mirë dhe të vlerësuar në shoqëri. Unë kam studiuar produksionin e medias në vend dhe kam shkruar artikuj mbi punën e tyre, por kaq është shumë pak. Madje edhe kaq, vetë media nuk arrin ta vere në agjendën e saj dhe ta bëjë të njohur për publikun, sepse aktualiteti i vendit sot është i mbytur nga lajme nga politika, nga replikat e politikaneve që e përdorin median për marketing. Fatkeqësisht, sot nuk kemi lajme që do të vinin nga kërkimet shkencore, nga projektet ku përfitues është mirëqenia e qytetarit etj. Media në shumicën e kohës është riprodhuese e rutinës së saj. Unë mendoj se duhet të ketë më shumë bashkëpunim mes medias dhe shkollave të gazetarisë, medias së vendit me ato të huaja, medias dhe biznesit etj, me qëllim që edhe gazetarët dhe drejtorët e redaksive të zgjerojnë horizontet e tyre dhe të shohin përtej lajmit politik. Ky do të ishte një presion i mirë edhe ndaj politikes, e cila sot ndihet si racë superiore në vend.
KOHA: Ju keni publikuar disa artikuj shkencore në revista ndërkombëtare. Ku janë revistat tona, në aspektin e përmbajtjes?
KARAMETI: Në rajon ka revista shumë të mira. Edhe në Maqedoni ka, por ende nuk mund të konkurrojnë ne nivel ndërkombëtar. Sipas meje, problemi qëndron tek puna që shumë autorë artikujsh janë të gatshëm të bëjnë. Për një artikull të mirë duhet shumë punë. Pas punës, vjen shkalla e njohjes, diturisë. Këto vite të tranzicionit në Ballkan, bënë që të lëkundej fuqishëm sistemi arsimor i shumë vendeve dhe për pasojë të mos respektohet standardi për kuadrot që u diplomuan si doktorë shkencash. Këta u bënë profesorë universitetesh falë edhe influencave politike mbi arsimin e lartë. Sot ka profesorë që nuk e njohin mirë fushën e tyre, që shkruajnë artikuj pa standard shkencor, e madje pa standard gjuhësor. Revistat shkencore kanë problem të madh me ta. Unë mendoj se do të duhet kohë dhe investim që shkenca të kthehet në rrugën e duhur.
KOHA: Ju keni punuar si gazetare në disa media si: TVSH; Alsat Tv – Tiranë, Koha Jonë, etj. Në një kohë lufte në Kosovë, por edhe në kohën e konfliktit të armatosur etnik në Maqedoni. Çfarë kujtoni nga ajo kohë?
KARAMETI: Në TVSH kam qenë në kohën e luftës në Kosovë. Isha pjesë e ekipit që mbuloi nënshkrimin e Marrëveshjes së Rambujesë në Paris, drejtuar nga gazetarja ikone në Shqipëri, Afërdita Sokoli. Një përvojë e jashtëzakonshme. Isha e re dhe fakti që po përjetoja një ngjarje historike më bënte të mendoja shumë. Mbrëmjeve, delegacioni kosovar dhe shumë gazetarë mblidheshin në hollin e hotelit “Sofitel” ku diskutohej shumë mbi opsionet, pasiguritë, shpresat. Unë njoha shumë njerëz nga Kosova, për herë të parë në jetën time, figura të njohura të politikës kosovare. Ndër të tjerët njoha edhe bashkëmoshataret Bukurije Gjonbalaj, Bujar Dugolli etj. Ajo ngjarje pati shumë ndikim në jetën time profesionale. Më pas, unë raportoja nga Tirana për agjencinë holandeze të lajmeve Press Now si dhe përktheja për gazetarë të huaj që vinin në Tiranë. Pas Kosovës nisi kriza në Maqedoni. Atë kohë isha në TVA dhe nisëm emisionin 360, të cilin e drejtonte gazetari me përvojë në atë kohë, Artur Zheji. Unë isha pjesë e emisionit me lajmet nga agjencitë e huaja që raportonin nga Maqedonia, të cilat i jepja herë pas herë në studio ku behej analizë e situatës më të ftuar, njohës së situatës. Ka qenë një kohë shumë intensive pune. Mua më shërbeu sepse e njoha shumë mirë problematikën e Maqedonisë, si nga lajmet që jepnin gazetarët e terrenit, ashtu edhe nga ajo çfarë diskutohej në studion tonë. E njoha mirë situatën, edhe pse nga distanca dhe e kisha të ngulitur në mëndje se për Maqedoninë ka shumë të pathëna që duhen ndriçuar. Kjo ishte një prej arsyeve përse e zgjodha si temë për studimet. Gjithashtu, Maqedonia ishte një prioritet edhe në median e fundit ku punova si gazetare, TV Alsat, ku kam nisur punën që në fillimet e tij, një vit para se të dilnim në transmetim. Ne ishim një ekip i zgjedhur profesionalisht nga ish drejtori, figurë e mirënjohur në Shqipëri, Virgjil Kule dhe menaxherja Mira Meksi. Alsat-i futi një praktikë të re pune në Shqipëri, atë të përzgjedhjes së stafit nëpërmjet aplikimit me dosje ku CV-ja vlerësohej si hap i parë, pastaj vinte intervistimi dhe një periudhë prove gjatë së cilës prodhohej një emision që vlerësohej nga drejtuesit. Ambicia e themeluesit të atij kanali televiziv ishte që të shtrihej me degë edhe në Maqedoni dhe Kosovë e të bëhej një lloj CNN shqiptar.
KOHA: Së fundi keni promovuar librin “Media dhe gjeopolitika e një konflikti etnik”, libër ky që krijon imazh më të qartë për atë çka ndodhur në këto hapësira në një periudhë të caktuar. Ju si autore e librit, sa guxim ju është dashur për të shkruar këtë libër, tashmë për një ngjarje të vërtetë të ndodhur?
KARAMETI: Kjo tematikë ishte sfiduese, sepse në atë kohë kishte ende shumë të panjohura. Secila palë kishte versionin e vet për ngjarjet, shkaqet dhe rezultatet e konfliktit. Madje, në atë kohë zërat alternativë në Maqedoni ishin shumë të pakët. Unë, për shembull, kam shkruar në tezën time mbi përdorimin e kufizuar të gjuhës shqipe që në vitin 2006 ndërsa, këtu ky debat u hap vetëm këto vitet e fundit. Dua të them se kisha vullnet shumë të mirë për të ngritur në nivel studimi çështjen shqiptare të Maqedonisë ndërkohë që nuk isha prej këtu (thënë thjeshtë për disa që ende më quajnë “ajo e Shqipnisë”), por isha shqiptare me vizion të qartë dhe të plotë për atë së çfarë ishte dhe çfarë duhej të bëhej Maqedonia për të qenë atdhe për shqiptarët e saj. Këtë e kam trajtuar në shumë dimensione në libër dhe kam konkluduar që para shumë vitesh atë që sot e gjetën guximin ta thonë disa politikanë dhe analistë se “pa shqiptarët Maqedonia nuk do të ekzistojë”. Në fillim të studimeve, në Francë kur kërkoja në biblioteka me termin ‘Maqedoni’, më dilte literaturë vetëm rreth shtetit antik, ndërsa kur shtoja edhe fjalën ‘shqiptare’ nuk dilte absolutisht asgjë. Pra, nuk kishte asnjë studim për Maqedoninë ku përmendeshin shqiptarët si pjesë e popullsisë së saj. Falë studimit që bëra unë, sot të gjithë ata që duan të lexojnë rreth shqiptareve të Maqedonisë, mund të gjejnë një punim më shumë qartësime rreth shqiptareve dhe çështjes së tyre në këtë vend. Punimi im është i përdorshëm nga të gjitha bibliotekat franceze, falë shërbimeve inter-bibliotekare të Francës. Ndërsa, në Maqedoni mund të them se kjo punë është pritur me xhelozi nga disa rrethe, të cilat më kanë parë si rrezik dhe më kanë sabotuar. Sidoqoftë, unë nuk trembem nga errësira.
KOHA: Roli i mediave në shoqëri është i rëndësishëm. Cilat media i shihni si profesionale, me theks të veçantë në Maqedoni?
KARAMETI: Unë e kam studiuar gjendjen e medias profesionale në Maqedoni dhe e njoh shumë mirë situatën para dhe pas vitit 2001. Alsat-i futi një frymë të re në Maqedoni, dygjuhësinë, e cila u pa me dyshime të mëdha në fillim por, sot po ndiqet edhe nga mediat e tjera. Qe prej asaj kohe, media është zhvilluar shumë. Gazetat Lajm dhe Koha janë media profesionale që i vlerësoj shumë për punën që bëjnë në kushte shumë të vështira. Edhe televizionet e reja Shenja dhe TV21 më pëlqejnë, bëjnë lajme të mira. Kanë produksion shumë të mirë dhe mendoj se me stabilizimin e shtetit të gjitha mediat do mund të marrin frymë lirshëm dhe të punojnë më shumë. Problem i madh i medias sot mendoj se është financimi i kontrolluar nga shteti dhe sistemi i çrregulluar i vlerave.
KOHA: Nëse flasim për fëmijërinë dhe rininë, na kaplon nostalgjia për vendlindjen. Cila është vendlindja, shkolla e parë, mësuesi?
KARAMETI: Unë jam e lindur në Lushnjë, një qytet i Shqipërisë së mesme, afër detit, me shumë diell, dimër e verë. Prindërit i kam me origjina të ndryshme, por unë e quaj veten lushnjare. Kam kaluar atje fëmijërinë dhe kam krijuar shoqëritë e para që i ruaj edhe sot. Prej shkollës së mesme nuk jam kthyer më të jetoj atje por sa herë shkoj, më duket sikur po vizitoj një cinecittà. Çdo hap ka kujtime. Lushnja njihet për intelektualë dhe artistë të mëdhenj. Unë jam një brez që ka mësuar në shkolla të forta me mësues të përkushtuar. Për shembull, klasa ime, në shkollën tetë-vjeçare ishte klase sportive, pra ne ishim zgjedhur për t’u trajnuar në sportin e basketbollit dhe mësues kishim ish trajnerin e ekipit të basketbollit të qytetit tonë, i cili ishte ndër më të fortët në Shqipëri. Ai kish studiuar në Kinë. Kishte një disiplinë dhe metodë pune të palëkundur. Të mos flas për mësuesen e klasës së parë, e cila e kish dekoruar klasën si një muze ku gjendeshin gjithfarë mjetesh pune që ilustronin gjithçka që mësonim. Po ashtu, edhe në gjimnaz, ekipi i mësuesve ishte i zgjedhur. Shumë prej tyre ishin shokë e miq të prindërve të mi. Për ndryshim nga ajo që ndodh sot, ngaqë më njihnin, ata nga unë kërkonin më shumë përkushtim në mësime duke më thënë “e di se ti mund ta besh këtë, ti mundesh”. Unë që atëherë jam edukuar me bindjen se dija s’ka fund dhe se ajo duhet mbajtur gjithnjë e përditësuar.
KOHA: Çfarë e dallon shqiptarin ose shqiptaren e Shqipërisë me atë të Maqedonisë?
KARAMETI: Ka dallim, edhe pse jemi shqiptarë. Këto dallime i kam vërejtur prej pothuajse 20 vitesh, por me kalimin e kohës, konstatoj se dallimet vijnë e zbehen. Media e Tiranës është shumë prezent dhe ka ndikuar fuqishëm në transformimin e disa mënyrave të shprehjes së shqiptarëve të këtushëm. Dallimi themelor është karakteri, i shprehur në sjelljen e njerëzve. Shqiptarët nga Maqedonia janë më të përmbajtur në sjellje, madje ata rrallë thonë se çfarë mendojnë vërtetë për çështje të caktuara. Ata gjithashtu janë më të kujdesshëm në sjellje, nuk ofendojnë dhe në përgjithësi kanë tendencën të bëjnë një jetë më të qetë se në Shqipëri dhe Kosovë.
KOHA: Jeta është një mësim i gjatë mbi nënshtrimin. Çfarë ju ka mësuar kjo jetë?
KARAMETI: Këtë mësim nuk e kam mësuar ende të plotë… Unë i jam nënshtruar faktit që jetoj ne një vend të qeverisur keq, të drejtuar deri dje nga një bandë mafioze, që shpesh më ka bërë edhe të frikësohem për sigurinë time. Por, nuk e kam mësuar ende nënshtrimin ndaj ndonjë ideologjie apo klani. Unë jam bijë gazetari. Im atë është ndër themeluesit e gazetës ‘Shkëndija’, në vitet ’70. Unë jam rritur në kohën e një regjimi të egër komunist duke qenë edhe mbesa e një të burgosuri politik. Gjyshi im ka vuajtur 16 vjet dënim në burgun famëkeq të Spaçit. U rrita me idenë se nuk do të më jepej e drejta e studimit në universitet për shkak të biografisë, por ai regjim ra kur unë isha në kohën që duhej ti nisja studimet universitare. U shkollova për gazetare dhe u edukova që të mos bëj kompromise mbi vlerat dhe dinjitetin. Unë jetoj me ndershmëri dhe mendoj se kjo është mënyra më e mirë. Nëse të gjithë do ta konceptonin jetën si një lojë ku nuk duhet të bëjnë hile, shoqëria do të ishte shumë më e mirë.
KOHA: Shkenca kërkon përkushtim, duke mos përjashtuar edhe shoqërinë. Por, sa i përkushtoheni familjes?
KARAMETI: Shkenca kërkon shumë përkushtim. Për më tepër, profesioni im është i lidhur me sferën publike dhe kjo gjithashtu kërkon kohë. Në kuadër të mësimdhënies kam lëvizur edhe në Shqipëri dhe Kosovë. Shkëmbimet kërkojnë kohë dhe përkushtim dhe marrin energji. Për më tepër, puna ime nuk përfundon me orarin zyrtar. Unë punoj edhe në shtëpi. Studentët më shkruajnë, lexoj punime, shkruaj raporte etj. Familjes i kushtoj shumë vëmendje dhe dashuri por në pak kohë. Tashmë janë mësuar me sistemin tim të punës dhe mundohen të më përshtaten sepse e dinë që tek puna shprehet dedikimi im për një të nesërme më të mirë, jo vetëm për mua dhe familjen time, por për të gjithë.
© Gazeta KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.